اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 413
در آن (ماده) و بطون و غيب در حق- لذا نسبت
ذات واحد به واسطه تعدّد اعتبار تو تعدد مىپذيرد- نه مطلقا-
336/ 4 و اگر مشهود تو حق واحد احد باشد؛ نه قيد و عدد؛ گويى: همو
ظاهر است و همو باطن، و چون نظر به تعدّد كونى داشته باشى و كثرت- به واسطه الفتت
با حسّ- ترا از وحدت بپوشاند و مشاهده وحدت؛ از حيث ذات او در كثرت؛ و مشاهده كثرت
در وحدت؛ از حيث نسبت و اعتبارات آن- به واسطه عدم توانائيت در شهود- ترا غير ممكن
باشد. گويى:
صورت از عالم شهادت است و معنى از عالم غيب، و وجود واحد را دو چيز
قرار مىدهى؛ با اينكه عين واحد است و بازگشت به امر واحدى دارد كه آن تجلى احدى
ذاتى و نفس رحمانى سارى با احديت خودش مىباشد.
337/ 4 و از خواص آن اينكه اين صورت وجودى مطلق؛ آينهاى است قابل و
پذيراى ظهور احكام تعينات امكانى و اختلافات عينى كه مشتمل بر صورتهاى علمى آنها
است، و نيز براى ظهور مقتضيات برترى و تفاصيل استعدادى كه مجمل و كليات آنها غيب و
تفاصيل و جزئيات آنها شهادت است مىباشد.
338/ 4 خلاصه آنكه «عما» به واسطه آنچه از ماده امكانى كه اشتمال
بر آن دارد مانند آينهاى است كه قابل و پذيراى صور وجودى كونى منبسط بوده، و نيز
مطلق صورت وجودى آينهاى است براى ظهور تعينات امكانى و صور استعدادى، و به اين دو
آينه كه بارها از تفسير- از بيان حضرت شيخ قدس سره- نقل كردهايم اشاره است كه
گفته: تو آينه اويى و او آينه احوال تو.
339/ 4 پس حق سبحان با احديت ذاتى خود و تعدد دو نسبت ظهور و بطون
خود- از حيث تجلّيش- همانطور كه در باطنيت ظاهر خود مرتبه وجوب را با آنچه از
حقايق اسمائى و صفات ربوبى كه دربردارد مىداند، همينطور در ظاهريت باطن خود؛ از
آن جهت كه آن (ظاهريت) مجلاى (باطن) او و محل نفوذ و جريان قدرت و مقدرات اوست كه
از باطنش بدان (ظاهر) متوجه است؛ مرتبه امكان را با آنچه از اعيان كه دربردارد و
از هم به امتياز علمى ازلى امتياز دارند؛ و نيز احوال اين اعيان را؛ مشاهده
مىكند، چون آنها حقايق ممكنىاند و مانند نفس اعيان علمى؛ لازم آنها (احوال) اند،
يعنى به واسطه همراه بودن حكم هر عينى بر
اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 413