283/ 4 اين چيزى بود كه در اين‌باره مى‌دانستم و خداوند دانا به مقصود خود و كاملان است و عقيده بستگى به اين (مقصود خدا و كاملان) دارد نه به آن‌چه كه در فهم من است.

اصل هشتم در مراتب نكاح‌

284/ 4 بيان اين مطلب داراى اصولى چند است كه حضرت شيخ قدس سره در تفسير و شرح حديث آنها را بيان داشته و ما به جهت اقتضاى مقام بيشتر آنها را در اين‌جا تكرار و نقل مى‌كنيم.

285/ 4 اصل اول اين كه: توجه حق تعالى به ايجاد از جهت احديت ذاتش نمى‌باشد؛ چون آن با هيچ چيزى ارتباط ندارد، بلكه از حكم علم ذاتى ازلى است- به واسطه احاطه تعلّقش به ذات حق و اسماء و صفات و معلومات او-

286/ 4 اصل دوم اين‌كه: اسباب (جمع سبب) ايجاد به موجب حكم علم عبارتند از اسماء ذاتى كه تعبير از آن‌ها به مفاتيح غيب شده است، براى اين‌كه آنها كليد غيب ذات و غيب معلومات (حق) اند، و اصول صفات الوهى كه به نام حيات و اراده و قدرت ناميده مى‌شوند مانند سايه‌هايى براى مفاتيح غيب‌اند- هم‌چنان كه الوهيت مانند سايه براى ذات است-.

287/ 4 اصل سوم اين‌كه: توجه حق تعالى به واسطه تأثير ذاتى است، و آن در اصل يكى است ولى حيثيات؛ كه از آن‌ها تعبير به مفاتيح مى‌شود؛ و متعلقات آن‌ها از اصول حقايق عالم كه براى اصول؛ صفات الوهى را معين مى‌كنند متعدداند، و اين مفاتيح- اگرچه يك چيز آنها را جمع آورده- ولى داراى درجاتى متفاوت‌اند و اين تفاوت اگرچه جز براى كاملان كشف و آشكار نشده ولى در صفات الوهى كه در مرتبه سايه و ظليّت اسماء ذات قرار دارند قابل تعقل‌اند، مانند شرف و برترى علم نسبت به قدرت- به تقدّم و پيش بودن و فزونى حيطه و فراگيرى- از اين روى تفاوت توجهات و آثار آن‌ها لازم آمد.