اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 331
داراى وجهى به غيب هويت و وجهى به كثرت است،
و آن برزخ جامع بين آن دو است كه نفس آن عين وحدت حقيقى گرديده كه از آن احديت وجه
اوّل و واحديت وجه دوم پديد آمده است، همچنان كه شارح فرغانى گفته و حضرت شيخ قدس
سره هم در فصلى كه به كتابش الحاق كرده آن را بيان داشته است، و به واسطه جمعش بين
آن دو؛ گاهى خواصّ وجه اول بر آن اطلاق مىگردد؛ مانند احديت كه منافى تعدّد وجودى
و نسبى است، و مانند عينيّت براى اسماء ذاتى و اعتبار دوّم بودن آنها براى غيب
اطلاق؛ به گونهاى كه بين آن دو هيچ فرقى جز به واسطه تعيّنى كه فقط او بودن او
است نمىباشد، و غير اينها (از فروعات خواص وجه اول).
21/ 4 و ديگرى خواص وجه دوم است؛ مانند واحديت كه در آن تعدّد و
امتياز نسبى براى اسماء ذاتى و احكام آنها اعتبار شده است، و مانند «عماء» بودن از
حيث محل بودن تعيّن عينى براى اسماء الهى و اعيان كونى و وجودى، از اين روى مؤيد
الدين جندى (شارح فصوص الحكم) آنها را به اعتبار اول (يعنى اسماء الهى) «عماء»
ناميده و به اعتبار دوم (يعنى اسماء كونى) «غماء» نام نهاده، با اينكه او (تعالى)
براى كون در «عماء» ظاهر نگشت[1]- وگرنه
جواب پيغمبر 6 درست نبود- و اينكه آن[2]
عين نفس رحمانى است كه به صورت وجودى- از جهت انبساط و گسترش آن- تفسير شده است، و
اينكه آن اولين مولود و نوزاد اولين نكاح اسماء ذاتى است، پس هرجا كه ترتيب بين
دو وجه اعتبار شد؛ حكم به تقدّم و پيش بودن اوّل و تفرّع و منشعب شدن دومى- و به
اصل جامع بين آن دو- داده مىشود، دليل آن[3]
چيزى است كه در مفتاح الغيب آمده: «عماء» به واسطه ماده امكانى كه در آن درنورديده
شده مانند آينهاى غيبى مىباشد و انبساط و گسترش صورت وجودى در آن ماده عبارت از
ظاهر حق مانند آينه و مجلا براى باطنش بودن است، اين چيزى بود كه در اين مبحث و
مقام مىدانستم و بيان داشتم.
[1] - يعنى حق تعالى براى كون و خلق در مرتبه« عماء»
ظاهر نگشت، يعنى در آنجا خلقى نيست، وگرنه جواب درست نبود و مطابق با سئوال هم
نبود.
[2] - اين جمله عطف بر عماء بودن از حيث محل بودن ...
است و نيز بيان خواص وجه دوم است. و نيز جمله بعدى كه خواهد آمد: و آن اولين مولود
و نوزاد ... است عطف بر اينها است.
[3] - يعنى بر تقدم اولى و منشعب شدن دومى و اصل جامع،
و دليل آن بيان او است كه: بودن ظاهر حق مانند آينه و مجلا براى باطنش.
اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 331