فصل اول در كشف مرتبه كه جامع تمام تعينات است و اصول ترتيب تأثير آن تا آخر موجودات‌

2/ 4 چون پيش از اين دانسته شد كه در تعيّن هيچ تأثيرى جز به واسطه مراتب و حقايق نمى‌باشد؛ هم‌چنان كه هيچ اثرى در ظهور جز از حق سبحان نمى‌باشد، و مؤثر در تعينات كل مرتبه حق سبحان مى‌باشد كه جامع تعينات اصلى و فرعى؛ تا نهايت پائين‌ترين مراتب جزئى- چه دنيا و چه آخرت- مى‌باشد.

3/ 4 اول‌[1] هر چيز، شروع در اولين مراتب معلوم و مسماى منعوت‌[2] كرديم و مقيد آن (معلوم و منعوت) شديم؛ اين براى پرهيز از آن چيزى بود كه حضرت شيخ قدس سره در تفسير آن را به اوّلين مراتب عرفانى كه محقق و مثبت غيب هويت است ناميده، و آن اطلاق صرف و خالص است از قيد و اطلاق و حصر و محدوديت در امر ثبوتى و يا سلبى، و از آن كنايه و تعبير به گنج پنهان مى‌شود، چون باطن باطن‌ها است و مشتمل بر گرانبهاترين جواهر اسماء است كه از آن برخى را در غيب پنهان خود برمى‌گزيند كه آنها را جز خودش‌[3] و كسى كه به واسطه بلندى كينونت وجوديش غيريتش از ميان برداشته شده است‌[4]- يعنى كسى كه كامل‌ترين كاملان در پهنه تجلى اول است نه در غيبت اقدس اعلا- نمى‌داند، و خواهيم گفت كه ترتّب مراتب الهى زمانى نيست، چون نزد پروردگار نه صبحى هست و نه شبى.

[1] - جواب چون پيش از اين است

[2] - نعت به معنى صفت است، يعنى موصوف، چون پيش از آن نه نعتى بود و نه صفتى و نه اسمى و نه رسمى

[3] - گنج پنهان عبارت از مقام و احديت و اسماء و صفات و مقام جمع گنجها و كثرات و علم ذاتى به اسماء و صفات و مقام جمعيت است، ولى مقام اطلاق صرف و خالص از تمام قيدها و حصر و محدوديت‌ها در امر ثبوتى و يا سلبى غير اين است، بلكه غير مقام احديت نيز مى‌باشد، بلكه آن كينونتى است كه مطلق و آزاد از پنهان بودن و گنج بودن و غير اينها از نعوت جلال است كه بازگشت به پنهانى دارد و نعوت جمال كه بازگشت به جمال دارد، و آن نه به بطون و نه به باطن باطن‌ها توصيف نمى‌شود و بدان اشاره به اينكه مشتمل بر گرانبهاترين جواهر اسماء است- نه اسماء ذاتى در مقام احديت و نه اسماء صفتى در مقام واحديت- نمى‌شود، و اسم برگزيده بازگشت به غيب هويت و بالاترين مقام احديت دارد.

[4] - يعنى كسى كه مباينت و غيريتش زايل شده و عينيت و وحدتش آشكار شده.