اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 156
كه بدان اشتراك بين كليه موجودات را تصحيح و
مشخص مىكند.
344/ 3 شبهه و اشكال نهم اين كه: دليل آنان در اثبات زياد بودن وجود
بر ماهيت اين است كه گويند: ما ماهيت را تعقل مىكنيم و در وجودش شك مىكنيم، پس
معقول غير (از وجود) است و غير معقول در وجود وجود جارى شده، پس به اين دليل آن
عين وجود نيست.
345/ 3 شبهه و اشكال دهم اين كه: مفهوم وجود كه وجود عام است براى هر
كسى معلوم است، تا جائى كه قابل به بداهتش شدهاند، و حقيقت واجب غير معلوم است،
پس آن نبايد اين باشد[1].
346/ 3 جواب هر دو اين كه: تعقل كنه حقيقت وجود محال است؛ چه رسد به
بداهتش، و اگر بداهت پذيرفته شده؛ آن در باب تعقل وجود مر خودش راست. سپس (گوييم:)
كون عبارت است از نسبتش به موجودات از مجلاها و مظاهرش؛ نه از حقيقتش، بلكه سخن
ما- چنان كه در مفتاح الغيب خواهد آمد: او وجود است؛ براى تفهيم و فهمانيدن است نه
اين كه اين اسمى حقيقى براى او است.
347/ 3 حضرت شيخ قدس سره در تفسير فاتحه گويد: خلافى در محال بودن
شناخت ذات خداوند سبحان- از جهت حقيقتش نه به اعتبار اسم و يا حكم و يا نسبت و يا
مرتبه- نمىباشد.
348/ 3 سپس گويد: و تحقيق تام اين نتيجه را به ما مىدهد كه هر كس
بويى از شناخت و معرفت او برد؛ اين بو بردن پس از فناى رسم و محو شدن حكم و تعيّن
و اسم وى؛ و مستهلك شدنش در تحت غلبه انوار حق متعال و تابشهاى وجه كريم[2] او مىباشد، در اين حال؛ وى عالم و
متعلم و علم (علم و عالم و معلوم) است در مقام وحدانيت او، اينجا است كه
[1] - وجود چون در واجب عين ماهيت است لازمش اين است كه
مطلق باشد، پس نفى عينيت ملازم نفى اطلاقى بودن است.
[2] - اين همان مشاهده حضورى است كه براى اوليا و عرفاى
كامل- پس از رياضات معنوى- حاصل مىشود و اين بالاترين و برترين شناخت است، زيرا
اكتناه با قدم فكر در وجود؛ غير معقول است، و در آنچه هم كه جايز است باز علمى
ناقص است از فكرى كه ترتيب امور مىدهد تا تحصيل چيز ديگر كند، و اين در واقع
انگيزه و باعث كثرت و غيريت است، و غير هم جز غير را نمىشناسد- بر عكس علم شهودى
و معرفت حضورى- چون آن ملاك وحدت و هو هويت و نفى غيريت- حتى رسمهاى تعينات ماهوى-
مىباشد.
سألتُ حبيبى
الوصلَ منه دُعابَةً
و أعْلَمُ
أنَّ الوصل ليس يكونُ
فمَاسَ دلالًا
و ابتهاجاً و قال لى
برفقٍ مجيباً(
ما سألتَ يَهُونُ)
اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 156