اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 139
همگان- موجود است. و همين طور مجرد؛ ضد
آميزش و مخالف آن است، و قيد عدمى مفيد تركيب در عقل است- و اگر چه مفيد آن در
خارج نباشد- و حق متعال از هر دو منزّه و دور است. و همين طور شئى مؤثر در ضد و
مخالف خود نيست، و اين كه وجود چون امكانش هست كه عين موجود باشد؛ لذا ثبوت وجود
براى وجود درست و به جا است، و اين مستلزم آن است كه اهل تحقيق قائل بدانند و آن
اين كه: حق تعالى عين وجود مطلق است.
273/ 3 و تحقيق ديگر اين كه وجود داراى دو معنى است: يكى مخالف عدم و
نقيض آن است و آن اسم است و وجود حقيقى ناميده مىشود، و دوم اين كه مصدر «وجد»
است كه به معنى موجوديت استعمال مىشود، يعنى شئى داراى وجود اوّل- و يا موقع و يا
محل آن- مىباشد و به نام وجود اضافى ناميده مىشود، مانند كتك خوردن كه عين زدن
نيست؛ وگرنه نسبتش به زننده جايز بود، بلكه تحقيق اين است كه زدن نسبتى است بين
زننده و زده شده؛ و نسبت؛ خود نسبتى است به نسبت داده خود، و نسبت زدن به كتك
زننده به نام كتك زدن؛ و به زده شده به نام كتك خوردن ناميده مىشود و هر يك از آن
دو به نام حاصل مصدر- نه مصدر- ناميده مىشود، بنابراين موجوديت به معنى اول به
وجود نسبت داده شده و از آن حاصل است، مانند كتك خوردن به واسطه زدن و آن مخلوقات
را حاصل است[1]. و اول
(تعالى) موجودى است كه وجود از ذات؛ و بلكه عين ذات او مىباشد، و اين مسأله دقيقى
است كه هر كس در آن انديشه كند بر اصل اشتباهات گمراهان- از فيلسوف نماها و لاف
زنان كه تحت طبقه بيهودهكاران و بطالاناند- پى خواهد برد.
274/ 3 و اما چهارم- يعنى وجود مقيد باشد- پس اگر واجب هر دو امر
باشد (يعنى وجود و قيد) در اين صورت مركب خواهد بود، پس يا وجود است- كه آن مطلوب
است- و يا قيد. (اگر قيد باشد) ناچار وجود يا معروض و يا عارض آن است، پس اگر واجب
قيد باشد معروض واقع شده و وجود واجب در خارج معلول قرار مىگيرد؛ چون سخن در عروض
خارجى است، پس ممكن بوده و همانگونه كه در شأن عارض خارجى بيان شده؛ علت- به
[1] - اين شبيه مذهب ذوق التأله و يا عين آن است، و
شايد محقق دوانى مذهب و روشش را از اينان- يعنى اهل ذوق و عرفان- گرفته باشد، و يا
ذوقش مطابقت با ذوق اينان يافته باشد.
اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 139