اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 10
2/ 2 حضرت شيخ قدس سره در شرح اين حديث گويد[1]: رحم نامى براى حقيقت طبيعت است و
آن حقيقتى جامع بين كيفيات چهارگانه (صفرا و سودا و خون و بلغم) است، يعنى آن عين
هر يك از آنها است ولى هر كدام آنها از هر جهت همانند آن نيستند، بلكه از بعضى
وجوهاند[2]، و پيوستن
به آن به معنى شناخت منزلت و بزرگداشت مقام آن است، چون اگر مزاج متحصل و برقرار
از اركان و اصول آن (رحم) نباشد تعين روح انسانى ظاهر نمىشود و جمع بين علم به
كليات و جزئيات (براى روح انسانى) كه بدان توسل به تحقق مرتبه برزخيت كه محيط به
احكام وجوب و امكان؛ و ظهور به صورت حضرت (حق) و عالم است امكانپذير نمىباشد. و
اما قطع كردن و بريدنش: به واسطه عيب كردن و ناچيز شمردن حق آن است، زيرا هر كس كه
حقش را ناچيز شمرد؛ حق خداوند متعال را ناچيز شمرده و به آنچه خداوند از خواص قوا
و آلات در آن به امانت گذارده است جاهل و بىخبر بوده است و بدان جهل ورزيده، و
اگر بلندى منزلتش نبود حق تعالى- در پايان حديث- نمىفرمود: هر كس به تو پيوند
يافت من به او پيوند مىيابم.[3]
3/ 2 و از جمله عيب كردن آن: مذمت كردن حكماى متأخر است مر آن را و
توصيف كردنشان به تيرگى و تاريكى و طلب رهايى از آن، و اگر مىدانستند هر كمالى كه
براى انسان- پس از جدائى از جهان طبيعت- حاصل مىشود؛ آن كمال از نتايج و ثمرات
مصاحبت روح است با مزاج طبيعى، و حقيقتى كه مشاهده حق سبحان بر آن موقوف است؛ و
مشاهده حق تعالى براى تمام نيكبختان- آن چنان كه در شريعت بدان وعده داده شده
است- پيش مىآيد؛ چگونه جايز است كه آن را (مانند حكماى متأخر) عيب كرد؟ اين سخن
شيخ قدس سره است.
4/ 2 گويم: از موقوف بودن تعيّن روح انسانى بر تحصيل مزاج طبيعى- كه
ظهور كمالاتش بر آن است- جهت مقدم داشتنش در حديث بر علم اديان دانسته مىشود.
[1] - يعنى در كتاب شرح حديث كه به نام شرح الاربعين
حديثا معروف است و يكى از مصنفات حضرت شيخ است كه ما در مصنفات ايشان در مقدمه
فكوك بيان داشتهايم.
[2] - چون مرتبهاى از مراتب آن و وجهى از وجوه آن
هستند.
[3] - يعنى اگر علو و برترى مرتبه طبيعت نبود حق تعالى
او را دوست نمىداشت( چون در بعضى نسخ« لم يحبّها» است) پس از آخر حديث استفاده
مىشود كه حق تعالى او را دوست مىدارد.
اسم الکتاب : ترجمه مصباح الانس ابن فناري (شرح مفتاح الغيب صدرالدين قونوى) المؤلف : خواجوي، محمد الجزء : 1 صفحة : 10