پيوند گردد خدا و رسول و اوليائش فرموده‌اند كه بايد از آن پيروى نمود. و چگونه اين چنين نباشد و حال آنكه علم ظواهر كتاب و سنّت از علومى است كه بسيار جليل القدر و رفيع المنزلت است و آن اساس اعمال ظاهرى و تكليف‌هاى الهى و نواميس شرعى و شرايع الهى است و همان حكمت عملى است كه راهى مستقيم به اسرار ربوبى و انوار غيبى و تجليات الهى است، و اگر اعمال ظاهرى نباشد هيچ سالكى به كمالش نمى‌رسد و هيچ مجاهدى به مقصدش واصل نمى‌شود.

لزوم حفظ علم ظاهر و باطن‌

پس عارف كامل كسى است كه همه مراتب را حفظ كند و حق هر صاحب حقى را ادا كند و داراى هر دو چشم و هر دو مقام و هر دو نشأه باشد، ظاهر و باطن كتاب را قرائت كند و در صورت و معنايش و تفسير و تأويلش تدبر نمايد، كه ظاهر بدون باطن و صورت بدون معنى مانند پيكرى است بدون روح، و دنيايى است بدون آخرت؛ همان گونه كه باطن را بجز از رهگذر ظاهر نمى‌توان به دست آورد، زيرا دنيا كشتزار آخرت است. پس كسى كه فقط ظاهر را بگيرد و در همانجا بايستد تقصير كرده و خود را معطل نموده است و آيات و روايات بسيارى نيز بر رد آن است كه دلالت دارد بر اينكه تدبر در آيات اللّه و تفكر در كتابهاى الهى و كلماتش را نيكو شمرده، و بر آن كس كه از تدبر و تفكر روى بگرداند و در قشر و ظاهر آيات و روايات متوقف گردد اعتراض دارند. و كسى كه فقط راه باطن را پيش گيرد بدون آنكه به ظاهر نگاه كند خودش از صراط مستقيم گمراه و ديگران‌