چنان كه در اين آيه فرموده كه: «بر نيكوكاران ايرادى نيست». [سوره توبه (9)، آيه 91] مگر نمى‌بينى كه خداوند عذر افرادى را كه هزينه سفر جهاد نداشتند پذيرفته و بر افرادى كه امكان داشتند و هزينه سفر و مركب سوارى براى رفتن به حج و جهاد و امثال آن را داشتند حجّت را بر آنان تمام دانسته است؟ و همچنين عذر بينوايان را قبول كرده و به وسيله اين آيه حقّى براى بينوايان در دارايى ثروتمندان واجب كرده:

« [اين صدقات‌] براى آن دسته از نيازمندانى است كه در راه خدا فرو مانده‌اند». [سوره بقره (2)، آيه 273]؛ پس خداوند فرموده است كه آنان را معاف دارند و به آنها دستور آمادگى براى آنچه نتوانند و ندارند، نداده است.

توضيح وسيله تحريك: امّا توضيح فرمايش امام صادق 7 در باره وسيله تحريك:

همان نيّتى است كه محرّك انسان به انجام همه كارهاست و عضو احساس آن دل است؛ پس هر كس اعمالى را مطابق دين انجام دهد ولى در دل خود اعتقادى به آن نداشته باشد، خداوند چنان اعمالى را قبول نكند مگر آنكه با صدق نيّت انجام پذيرد.

و براى همين است كه خداوند منافقين را چنين معرفى مى‌نمايد: «به زبان خويش چيزى مى‌گويند كه در دلهايشان نيست و خدا به آنچه مى‌نهفتند داناتر است». [سوره آل عمران (3)، آيه 167]. سپس براى سرزنش مؤمنان به پيامبرش نازل كرد كه: «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد؛ چرا چيزى را مى‌گوييد كه انجام نمى‌دهيد؟ ...». [سوره صف (61)، آيه 2] چون مردى سخنى گويد كه از روى اعتقاد باشد، نيّتش او را بر آن دارد كه سخن خود را با عمل خود هماهنگ سازد و تصديق نمايد و اگر سخنش از روى اعتقاد نباشد حقيقتى از او نمايان نگردد. در حقيقت، خداوند صدق نيّت را ملاك قرار مى‌دهد هر چند عمل شخص- بنا به علّتى مانع اقدام علنى شده- با نيّتش سازگار و هماهنگ نباشد. آنجا كه خداوند فرمايد: «مگر آن كس كه مجبور شده ولى قلبش به ايمان اطمينان دارد». [سوره نحل (16)، آيه 106] و همچنين فرموده: «خداوند شما را به سوگندهاى بيهوده مؤاخذه نمى‌كند». [سوره بقره (2)، آيه 225]؛ پس قرآن و احاديث پيامبر 6 دلالت دارد كه دل، مالك همه حواس انسان است و نقش محورى و اصلى را به عنوان اصلاحگر اعمال دارد و آنچه را دل اصلاح نمايد چيزى آن را باطل نسازد. اين است توضيح همه آن پنج مثالى كه امام صادق 7 آنها را اساس قاعده مرتبه بين جبر و تفويض قرار داده است و چون اين پنج مثال به طور كامل در آدمى فراهم آيد، عمل كامل طبق دستور خدا و پيامبرش بر او واجب گردد و اگر يكى از اين موارد پنجگانه را نداشته باشد به همان اندازه از عمل و تكليف معاف گردد.