اسم الکتاب : تحف العقول ت حسن زاده المؤلف : ابن شعبه حرّاني الجزء : 1 صفحة : 743
امام 7 فرمود: بسيار خوب، دوات و كاغذى آوردند و
نوشت:
بِسْمِ اللَّهِ
الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ. همه امور اديان چهار چيز باشد: امرى كه اختلافى در آن نيست
و مورد اتّفاق امت است كه ضرورتى است كه از آن ناچارند- روايات مورد اتفاقى كه هدف
نهايى است و هر نوع شبههاى بر آن عرضه شود و هر رخدادى از آن استنباط گردد و آن
روايات مورد اتفاق امت است- و امرى كه احتمال ترديد و انكار در آن داده مىشود و
راه شناختنش اين است كه آنان كه خواهان دليلى بر آن هستند از متخصص و اهل فنّ
توضيح خواهند، از آيات قرآنى كه تفسيرش مورد اتفاق است و سنّتى كه مورد قبول همه
است و اختلافى در آن نيست- يا قاعدهاى است كه خرد، آن را عادلانه بداند و مجالى
براى خاصه و عامه امت در ترديد و انكار آن نباشد.
و اين دو امر از امر
يكتاپرستى و پايينتر از آن تا ديه يك خراش در بدن و بالاتر از آن را در
برمىگيرد. اين است ميزان و ترازويى كه امر دين بر آن عرضه مىشود، پس هر چه را كه
دليلش براى تو ثابت شد برگزين و هر چه را كه دليلش براى تو پوشيده ماند باطل شمار.
پس هر كه يكى از اين سه را [قرآن، سنت، قاعده عقلى] آورد، پس آن همان برهان رسايى
است كه خداوند در فرمايش خويش براى پيامبرش بيان فرموده است: «بگو: برهان رسا ويژه
خداست، و اگر خدا مىخواست قطعا همه شما را هدايت مىكرد». [انعام (6)، آيه 149]
برهان رسا به نادان مىرسد و او با نادانى خويش، آن را درك مىكند همان طور كه
دانا با دانايى خويش آن را درك مىكند؛ زيرا خداوند دادگرى است كه ستم روا
نمىدارد، با آفريدگانش به آنچه مىدانند برهان مىآورد و آنان را به آنچه
مىدانند فرا مىخواند، نه به آنچه كه نمىدانند و آگاهى ندارند. پس هارون الرشيد
جايزهاى به امام 7 داد و او را بازگردانيد. و اين روايت طولانى است.
سخنانى كوتاه از امام
كاظم 7 كه در همين زمينهها (پند و حكمت و غيره) روايت شده است
1- آن كس كه در باره خدا
انديشه مىكند سزاست كه خداوند را در روزى، كند كار نشمارد و در قضاء الهى خدا را
متهم نكند.
2- مردى گفت: از امام
كاظم 7 در مورد يقين پرسيدم. امام 7 فرمود: بر خدا توكل كند
و فرمانبردار خدا باشد و به قضاء و خواسته الهى راضى باشد و [كار خويش را] به خدا
بسپارد.
اسم الکتاب : تحف العقول ت حسن زاده المؤلف : ابن شعبه حرّاني الجزء : 1 صفحة : 743