و هر گاه خواهد سخن گويد، تدبّر مى‌نمايد، اگر خوب است بگويد و سود برد و اگر آن سخن، بد است خاموشى گزيند تا سالم بماند و چون با فتنه‌اى مواجه شود به خدا پناه برد و دست و زبانش را نگاه دارد و چون فضيلتى بيند آن را غنيمت شمارد، شرم و حيا از او جدا نشود و حرص و آزمندى از او بروز ننمايد؛ پس اينها ده خصلت است كه خردمند به وسيله آنها شناخته مى‌شود.

صفت نادان اين است كه با هر كس معاشرت نمايد به او ستم كند و بر آن كه زير دست اوست تجاوز نمايد و بر آن كه بالادست اوست گستاخى كند. گفتارش از روى فكر و انديشه نيست، چون سخن گويد گناهكار شود و چون خاموشى گزيند غافل گردد و اگر با فتنه‌اى مواجه شود به سويش مى‌شتابد و در دست آن هلاك مى‌گردد و چون فضيلتى بيند از آن رخ بتابد و كندى گيرد، از گناهان گذشته‌اش باكى ندارد و در باقى مانده عمرش دست از گناه برندارد. از كار نيك سستى نمايد و در انجام آن كند باشد، نسبت به آنچه از دست داده يا ضايع ساخته بى‌اعتناست؛ پس اين ده صفت از صفات نادان است كه از عقل بى‌نصيب مى‌باشد.

يك اندرز

از چيست كه مى‌بينم دنيا دوستى بر بسيارى از مردم چيره گشته تا آنجا كه گويا در اين دنيا مرگ براى غير آنان رقم خورده؟! گويا حقّ در اين دنيا بر ديگران واجب شده است تا آنجا كه وقتى خبر مردگان پيش از خود را مى‌شنوند چنين مى‌پندارند كه آنان به مسافرتى رفته‌اند و به زودى نزد اينان برمى‌گردند! آنان را به خاك مى‌سپاريد و ميراثشان را مى‌خوريد و [مى‌پنداريد] خود بعد از آنان جاويد مى‌مانيد؟! دريغا، دريغا! آيا آيندگان از گذشتگان پند نمى‌گيرند؟! هر پند و اندرزى را كه در قرآن آمده ناديده گرفته و به دست فراموشى سپردند و از فرجام بد هر كار ناروا خود را در امان پنداشتند و از نزول هيچ بلا و بروز هيچ حادثه ناخوشايندى نهراسيدند.

خوشا به حال آن كس كه ترس از خدايش او را از ترس مردم باز دارد.