مسافرتهاى ممتد شيخ در نقاط مختلفه عالم اسلام و اقامت در مراكز تاريخ علمى اسلام در اين عصر كه پر شورترين دوره‌هاى علمى اسلامست افكار او را بسيار روشن و پخته كرد و او را براى اصلاح دينى و طرح يك نقشه صحيح و دنباله دارى آماده ساخت شيخ صدوق نقشه پرورش علمى و روش مذهبى خود را در ضمن كتابهاى بسيارى كه تا سيصد شماره ضبط شده عملى كرده است كه يكى از آنها همين كتاب خصال او است كه براى تهذيب نفوس و پرورش اخلاق جامعه تأليف كرده‌

نيروى سياسى شيعه در عصر شيخ صدوق عليه الرحمة

هسته مركز مذهب شيعه با نشر اسلام در عصر خود پيغمبر بوجود آمد و برهبرى على بن ابى طالب و فرزندان پاكش نشو و نما كرد بدين طريق كه در اواسط دوره خلافت عثمان تحزبات و دسته بنديهاى مهمى در مظاهر اسلامى طلوع نمود و جمعى از بزرگان و اخلاص‌مندان اصحاب پيغمبر برهبرى ابو ذر تحزب شيعه را آشكار و با يك تعليمات عاليه و ممتازى كه از قرآن و بيانات على «ع» سرچشمه ميگرفت آن را پا برجا نمودند.

ولى در طول تاريخ خلفاى بنى اميه و صدر خلافت بنى عباس يك تحزب مذهبى ساده‌اى بود و كم و بيش با سياستهاى وقتى همكارى و مخالفت ميورزيد و بانقلاب و تحول اجتماعى و سياسى جامعه اسلام كمك ميكرد، طولى نكشيد كه اين مذهب در اثر حسن تعليمات و اصول عاقلانه خود نفوذ بسزائى در ملت‌هاى بزرگ نمود و استقلال سياسى بخود گرفت و در اطراف سرزمين وسيع اسلامى آن روزه كشورهاى رسما شيعه تشكيل شد و نفوذ و اهميت آنها سراسر عالم اسلامى را فرا گرفت، در نيمه اول قرن چهارم هجرى كه دوره پيشوائى شيخ صدوق است.

اين توسعه سياسى و اهميت ملى شيعه باوج ترقى رسيد زيرا در غرب و جنوب عالم اسلامى دولت نيرومند فاطميه تأسيس شد و سواحل آفريقا را از مراكش تا مصر زير پرچم خود گرفت.

اين دولت كه رسما شيعه و در اواخر قرن سوم اسلامى علم استقلال بلند كرده بود در اين تاريخ دولتى نيرومند و فعال و در پيشرفت سريعى بود و در نتيجه اواخر قرن چهارم مركزيت بغداد را متزلزل كرد.

در قسمت شرق و شمال عالم اسلامى! كشور وسيع فارس و مركز حكومت پادشاهان نامور ساسانى دولت آل بويه با نيرو و استقلال شايان توجهى در فعاليت بوده و مركزيت بغداد را زير نفوذ گرفته بود، حسن توجه و روابط دوستانه اين دولت با رجال علمى شيعه و خصوص شيخ صدوق موجب شد كه روى اساس و تعليمات مذهب شيعه خود را استوار كند و بپيشروى خود ادامه دهد، در اين نقشه از مكتب دينى شيخ صدوق استفاده كاملى كرد

شيخ صدوق با سياستمداران عصر خود همكارى مى‌كند

دولتهاى شيعه مذهب كه در محيط سياست خود تقريبا مستقل بودند و از تحت تسلط خلافت عمومى بغداد بيرون شدند از سال 205 كه آغاز قرن سوم اسلام بود در بخشهاى ايران پديد شدند علويان در شمال ايران ظهور كردند و طبرستان را مركز خود نمودند، طاهريان در خطه خراسان پديد گرديدند و صفاريان خطه فارس و جنوب را مستقل كردند ولى نخست دولت مقتدرى كه توانست اين وضع ملوك الطوائف را زير يك پرچم جمع آورى كند و روى اساس مذهب شيعه يك ايران نيرومندى پديد آورد پادشاهان آل بويه بودند كه در ميان آنها ركن الدوله و عضد الدوله از همه بزرگتر و معروفترند، اين پادشاهان نيرومند كه مركزيت بغداد را رسما تحت الشعاع خود قرار دادند از فكر و دانش بزرگان و دانشمندان و نويسندگان شيعه كه صاحب بن عباد نامورترين آنها است كمك گرفتند و از اين گذشته از فقها و محدثين بزرگ شيعه كه شيخ صدوق در رأس آنها واقعست استفاده بسزائى‌