«باب سى و دويم» در تفسير حروف معجم‌

يعنى اعجام و آن مصدر است چون مدخل بمعنى ادخال يعنى از شانس آنست كه اعجام مى‌شود چنان كه در قاموس گفته و اعجام حرف را نقطه دادن و سخن را عجمى كردنست و بعضى گفته‌اند كه معجم اسم مفعول است و صفت از براى محذوف يعنى حروف خطى كه اعجام بر آن واقع شده و اطلاق حروف معجم بر همه از باب تغليب است چنان كه پدر و مادر را والدين و ابوين ميگويند و حال آنكه پدر والد است و مادر والده و يكى اب و ديگرى ام است و ملا سعد تفتازانى تجويز كرده كه معنى اعجام از اله و برطرف كردن عجمه باشد بنقطه دادن و دمامينى گفته كه اين سخن تمام نميشود مگر هر گاه قرار دادن همزه از براى سلب و ربودن مقيس يا در اين كلمه مسموع باشد و بهر طريق كه باشد مراد از آن حروف بيست و نه‌گانه است كه پانزده و حروف از آن نقطه دار و باقى بى‌نقطه است.

حديث كرد ما را محمد بن بكران نقاش «ره» در كوفه گفت كه حديث كرد ما را احمد بن محمد همدانى گفت كه حديث كرد ما را على بن حسن بن على بن فضال از پدرش از حضرت ابو الحسن على بن موسى الرضا 7 كه فرمود بدرستى كه اول چيزى كه خداى عز و جل آفريد تا بواسطه آن نوشتن را بخلق خود بشناساند يا خلقش بآن نوشتن را بشناسند حروف معجم بود و بدرستى كه مرد چون كسى عصائى بر سرش زند پس چنان پندارد كه نميتواند بعضى از كلام و سخن را ظاهر كند حكم در آن آنست كه حروف معجم بر او عرض شود بعد از آن بقدر آنچه نميتواند كه ظاهر كند از آنها باو ديه داده شود و هر آينه حديث كرد مرا پدرم از پدرش از جدش از امير المؤمنين : در شرح ا ب ت ث كه آن حضرت فرمود الف آلاء و نعمتهاى خدا است و باء بهجت و نيكوئى خدا و تاء تمام امر