غَيرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيهِمْ وَ لَا الضّالين‌

يعنى غير آن كسانى كه مورد غضب واقع شدند و راه انكار در پيش گرفتند، و يا آن كسانى كه بواسطه غلو گمراه گشتند.

در اين قسمت از آيه، اسلوب تعبير فرق نمود زيرا در قسمت اول فرمود: راه كسانى كه تو بر آنها نعمت دادى، ولى اينجا نفرمود غير كسانى كه تو بر آنها غضب نمودى، بلكه غير المغضوب عليهم آمد يعنى غير كسانى كه مورد غضب واقع گشتند. و شايد اين تعبير اشاره به اين حقيقت باشد كه نسبت نعمت به ذات اقدس حق نسبتى اصلى و ابتدايى، ولى غضب امرى تبعى و از جهت اقتضاء صفات خود بنده پديد مى‌آيد چنانكه در آن آيه شريفه باين حقيقت اشاره شده و مى‌فرمايد:

ما أَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ‌ آنچه كه از خوبى به تو رسد از جانب خداى متعال و آنچه كه از بدى متوجهت شود از خود تو است.

در كتاب ثواب الاعمال از امام صادق 7 روايت شده كه فرمود:

اسم اعظم پروردگار در سوره ام‌الكتاب هست. و عياشى از رسول خدا روايت نموده كه ام‌الكتاب افضل سوره‌هاى قرآن است، و اين سوره شفاء هر دردى است الا مرگ.

مى‌گويم اطلاق ام‌الكتاب بر اين سوره، شايد بخاطر اين باشد كه اين سوره آنچه را كه در همه قرآن است در بر دارد، چنانكه در روايتى كه از مولا امير المؤمنين 7 رسيده باين مطلب تصريح شده است، امام 7 مى‌فرمايد: هر آنچه كه در قرآن هست در سوره حمد