كامل در اخلاص طلب عفو با حالت ذلّت و خاكسارى را ندارد، بايد مانند كسى كه خود را تسليم مولايش نموده و گردنش را دراز مى‌كند، خويشتن را نسبت به جنايتى كه نموده در جايگاه قصاص قرار دهد، و چونان كسى كه در برابر خداوندگار اعظم بزرگوار تسليم و ذليل است، با رعايت آداب مناجات با خداوند كه ما پيش از اين توصيف نموديم،[1] او را بخواند.

ناگفته نماند كه اگر با اهل غفلت همنشين بودى، مبادا به جاى اشتغال به مولى و مالك سعادتمندى دنيا و دينت، به آنان مشغول گردى.

كيفيّت محاسبه و مناجات با پروردگار

هنگام حساب كشيدن از خود، بايد نسبت به خداوند آگاه به نهان- جلّ جلاله- و دو فرشته نگاهبان اعمال حضور قلب و عقل داشته باشى، و همانند حساب كشيدن مولى از برده‌اش و يا كار فرما از كارگرش و يا بسان حساب كشيدن شريك از شريك خود كه بر تمام امور او اطّلاع دارد، از خود محاسبه نما، و آگاه و متذكّر باش كه انكار كردن و خود را به غفلت زدن براى تو سودمند نيست، بلكه خشم و غضب خداوند را در پى دارد، كه براى او محاسبه مى‌كنى و كاملا از اعمال تو آگاه است.

همچنين با عقل خويش توجّه داشته باش كه اعضا و جوارحت، به جهت بكار گرفتن آنها در غير آنچه براى آن آفريده شده‌اند، شكايتهايى به درگاه خداوند متعال دارند، و همچنين به تمام كسانى كه به اداى حقّ آنها مكلّف بودى و انجام ندادى شكايت مى‌كنند. پس حال كه اعضا و جوارح با تو از در عدل در آمده‌اند، تو نيز همراه با آنها به اين صورت از خود و آنها به درگاه خداوند متعال گله كن و همه را از باب فضل بر خدا عرضه بدار و بگو:

«خداوندا، من جهت محاسبه در محضر تو آماده شده‌ام، ولى نه قدرتى براى حضور در پيشگاهت براى حساب كشى دارم، و نه جراتى بر آشكار شدن اعمال بدم، لذا من به ياد حضرت تو هستم، و به جهت امتثال امر و تعظيم قدرتت بر اين‌

[1] ر، ك: فصل ششم و هفتم.