به مالك اشتر مى‌نويسد: «فالجنود باذن اللّه حصون الرعيّة و زين الولاة و عزّ الدين و سبل الامن و ليس تقوم الرعية الّا بهم» نامه 53، 432، لشكريان به اذن خداوند، قلعه‌هاى رعيّت و زينت و اليان و عزّت دين و راههاى امنيّت هستند، رعيت جز با لشكريان، استوار و منظم نمى‌شوند. به محمد بن ابى بكر مى‌نويسد: «و اعلم- يا محمد بن ابى بكر- انّى قد وليّتك اعظم اجنادى فى نفسى اهل مصر» نامه 27، 384، اجناد فقط يكبار در «نهج» آمده است.

جندل

سنگ. جمع آن جنادل است كه فقط يك مورد در «نهج» ديده مى‌شود درباره مردگان فرموده: «و قد طحنهم بكلكله البلى و اكلتهم الجنادل و الثرى» خ 226، 349، پوسيدگى با سينه‌اش آنها را آرد كرده، و سنگها و خاك آنها را خورده است، آنحضرت پوسيدگى را به سينه شتر تشبيه كرده كه چيزى را زير سينه‌اش خرد مى‌كند.

جنس

نوع شى‌ء:

«الجنس: الضرب من كلّ شى‌ء و الجمع: الاجناس»

از اين ماده چهار مورد به صورت جمع در «نهج» ديده مى‌شود: «و لو اجتمع جميع حيوانها... و اصناف اسناخها و اجناسها... على احداث بعوضة ما قدرت» خ 186، 275، اگر همه حيوانهاى زمين و اصناف سنخهاى آن و انواع آن براى خلقت پشه ريزى جمع شوند نتوانند: «و قدّر اقواتها و احصى اجناسها» خ 185، 272.

جنّ

(به فتح اول) پوشيدن:

«جنّه جنّا و جنونا: ستره»

فعل آن لازم و متعدى بنفسه و متعدى بغير آمده است، به قلب انسان جنان گويند كه در ميان بدن پوشيده است، باغ و مزرعه را جنت و جنّات گويند كه روى زمين را مى‌پوشانند، بچه را در شكم مادر جنين گويند كه شكم مادر او را پوشانده است. ديوانه را مجنون گويند كه عقلش پوشانده شده است، از اين ماده به طور بى‌شمار در «نهج» آمده است، آنحضرت در رابطه با حق تعالى فرموده: «لا يلهيه صوت عن صوت... و لا يشغله غضب عن رحمة و لا تولهه رحمة عن عقاب و لا يجنّه البطون عن الظهور و لا يقطعه الظهور عن البطون» خ 195، 309، خدا را صدائى از صدائى مشغول نمى‌كند، و او را از ظاهر بودن مستور نمى‌كند، و ظاهر بودن از باطنها قطع نمى‌نمايد. درباره غضب فرموده: «الحدّة ضرب من الجنون لانّ صاحبها يندم فان لم يندم‌