اهداف داستان در قرآن‌

قصص قرآنى از نظر محتوا و هدف، شامل همه حكمتهاى نزول قرآن مى‌شود و در اين راه شيوه‌اى كارآمد است. از اين رو قرآن داستان را براى اثبات وحى و نبوت، يگانگى خدا، هم ريشه بودن اديان آسمانى و نيز براى بيم و نويد، نشان دادن نمودهاى قدرت الهى، سرانجام نيك و بدى، صبر يا ناشكيبايى، سپاسگزارى يا سركشى و ديگر اهداف رسالى، تربيتى و يا سنتهاى تاريخى و اجتماعى به كار مى‌برد[1] كه در ادامه به بررسى مهم‌ترين اين اهداف مى‌پردازيم:

1. اثبات نبوّت‌

اثبات پيامبرى حضرت محمد صلى الله عليه و آله و وحيانى بودن قرآنى كه بر او نازل گشته، يكى از اهداف قصص قرآنى است؛ زيرا كسى كه نمى‌خوانده و نمى‌نوشته و هيچ كس او را با عالمان يهودى و مسيحى همنشين نديده است، اين گونه دقيق و نيكو سرگذشت پيشينيان را بازگو مى‌كند. اين خود دليلى استوار است بر اينكه آنچه مى‌گويد، سروشى غيبى است كه از جهان ملكوت بر او وحى شده است و نمى‌تواند برگرفته از كتابهاى تحريف شده و داستانهاى ساخته شده باشد. قرآن خود در سرآغاز يا در ضمن برخى داستانها بر اين غرض تصريح مى‌كند:

در آغاز سوره يوسف مى‌خوانيم: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ، نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغافِلِينَ».[2]

در پايان آن نيز آمده است: «لَقَدْ كانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبابِ ما كانَ حَدِيثاً يُفْتَرى‌ وَ لكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ تَفْصِيلَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ».[3]

در آغاز سوره قصص داستان موسى عليه السلام اين گونه آمده است: نَتْلُوا عَلَيْكَ مِنْ نَبَإِ

[1] . بنگريد به: التصوير الفَنّى في القران، ص 171- 180.

[2] . يوسف/ 2- 3:« ما آن را قرآنى عربى نازل كرديم، باشد كه بينديشيد. ما نيكوترين سرگذشت را به موجب اين قرآنى كه بر تو وحى كرديم، بر تو حكايت مى‌كنيم و تو قطعاً پيش از آن از بى‌خبران بودى».

[3] . همان/ 111.