شده است.

پروفسور عثمان اف‌ پرسش‌هاى ديگرى هم مطرح كرد و استاد معرفت با حوصله به يكايك آن‌ها پاسخ گفت. توضيحات و افاضات استاد معرفت سبب شد كه پرفسور عثمان اف‌ به صراحت بگويد: براى درك مسايلى كه جناب‌عالى فرموديد، آدم بايد از اول در مدارس دينى تحصيل كند.[1]

روش تحقيق انتقادى‌

آيت‌الله معرفت به روش تحقيق انتقادى بسيار پايبند بود، او درباره اين روش مى‌گفت: در بررسى آراى ديگران، مى‌توان به سه شيوه عمل كرد:

روش اول، روش «هدم» يعنى تخريب آراى ديگران، در اين روش محقق در هر مسأله و موضوع كه مى‌خواهد به پژوهش بپردازد، كار خود را از نقد آراى ديگران آغاز مى‌كند و به گونه‌اى گسترده آراى ديگران را مورد بررسى قرار مى‌دهد و روى نقايص و عيوب آن‌ها انگشت مى‌گذارد و از خود چيزى ارائه نمى‌دهد. ايشان اين روش را نادرست مى‌دانستند و مى‌گفتند: عيب اين روش آن است كه محقق، وقت و نيروى خود را فقط صرف تخريب مى‌كند و فرصت و توان براى ابتكار و توليد فكر باقى نمى‌ماند.

روش دوم، روش بنا و استحكام است يعنى پرداختن به رأى مختار و استحكام مبانى آن.

محقق با اتخاذ اين شيوه، ابتدا به سراغ آراى مختلف مى‌رود و خوب مطالعه مى‌كند و سپس رأى برتر را از ميان آن‌ها بر مى‌گزيند و آنگاه به استحكام مبانى آن مى‌پردازد و برايش دلايل و شواهد و براهين متقن مى‌آورد. ايشان مى‌افزودند: البته اين كار، قدرت علمى بالايى مى‌خواهد، از جمله علما كه اين روش را به كار مى‌بردند، استاد عظيم‌الشأن ما آقاى‌ خويى‌ بود.

آيت‌الله‌ خويى‌ در تبيين مسائل كمتر متعرض آراى ديگران مى‌شد، بلكه در هر مسأله‌اى آن رأى اصيل و قوى را مطرح مى‌كردند و در استحكام آن‌

[1] . گزارش مختصر اين مباحثات در مجله كيهان انديشه ش 63 صص 175- 172 درج شده است.