نسخ قرآنى و روزآمدى احكام فقهى باتكيه بر آراى آيت‌اللّه معرفت‌

مجتبى خطاط

پژوهشگر قرآنى و كارشناس ارشد علوم قرآن و حديث‌

چكيده‌

پديده نسخ از دير باز مورد توجه دانشمندان اسلامى بوده واين اصطلاح در گذر زمان تطور يافته است. نسخ در قرآن، براساس برداشت معاصران نزول، مفهوم گسترده‌اى دارد كه شامل هرگونه دگرگونى و جايگزينى احكام قرآن مى‌شود. اين دگرگونى‌ها نيز در راستاى روزآمدى وكارآمدى احكام فقهى شريعت اسلام است. نسخ مشروط و نسخ تدريجى دو اصطلاح جديد در اين مبحث هستند كه آيت‌اللّه معرفت آن را پآيت گذاشت. اين دو گونه نسخ سازوكارى در راستاى استنباط احكام متناسب با مقتضيات و شرايط دگرگون‌پذير است. نسخ در قرآن به هيچ رو، منافاتى با ماندگارى قرآن ندارد، بلكه تشريع احكام انعطاف‌پذير جاودانگى آن را تضمين مى‌كند. آياتِ هميشه منسوخ نيز پيام‌هايى جاوادانه در بر دارند كه انسان معاصر يا آيندگان را به كار مى‌آيد. بر اين اساس، هيچ آيه قرآنى منسوخ دائمى نيست.

واژگان كليدى: مقتضيات زمان، نسخ مشروط، نسخ تدريجى، فرهنگ زمانه، آيت‌اللّه معرفت‌