اسم الکتاب : فرهنگ اعلام جغرافيايى - تاريخى در حديث و سيره نبوى (ترجمه المعالم الأثيره فى السنة و السيرة) المؤلف : حسن شراب، محمد محمد؛ مترجم حميد رضا شيخي الجزء : 1 صفحة : 274
از جهت غرب، در دو ميلى مدينه بوده و از مدينه تا آنجا با ماشين
پانزده دقيقه راه است. اين وادى به سمت غرب تا بعد از ذو الحليفه؛ يعنى تا محلّ
آبار على، امتداد مىيابد كه مسافتى حدود دو ساعت و بيست دقيقه است. اما از شمال،
به محل بئر رومه ختم مىشود. بخش نزديك به مدينه از عقيق كبير يا اكبر را، كه چاه
عروه در آن واقع است و عقيق اقصى را كه ذو الحليفه در آنجاست، با نام مطلق عقيق
مىخوانند و اين همان قسمتى است كه عمر در دست بلال بن حارث باقى گذاشت. بخش شمالى
اين وادى، به نام عقيق صغير خوانده مىشود و چاه رومه در آن واقع است.
(1)
در عقيق، دو عرصه و سه جمّاء وجود دارد. عرصه در لغت به معناى فضا و ميدان وسيعى
است كه خالى از هر گونه بنا و ساختمان باشد و جمّاء به معناى تپه است. يكى از اين
دو عرصه كه بزرگتر از ديگرى است، بعد از چاه رومه قرار دارد و به «عرصة البقل»
معروف است. عرصه ديگر ميان عرصه بزرگ و عقيق كبير واقع است و به آن «عرصة الماء»
مىگويند. اين دو عرصه از بهترين و ارزشمندترين جاهاى مدينه است.
بنى
اميه، به دليل بخل و ضنّتى كه نسبت به اين دو نقطه داشتند، اجازه ساخت و ساز در
آنها را به كسى نمىدادند و فرماندار مدينه جز با اجازه و دستور خليفه نمىتوانست
بخشى از اين دو عرصه را به تيول كسى بدهد.
(2)
گفتيم كه در عقيق سه جماء يا تپه نيز وجود دارد؛ 1. «جمّاء تضارع»، كه به چاه عروه
و پس از آن منتهى مىگردد 2.
«جمّاء
امّ خالد»، كه در شمال جماء تضارع قرار دارد 3. «جمّاء عاقر»، كه در شمال «جماء
امّ خالد» است.
(3)
در صدر اسلام، در عقيق قصرهاى با شكوه و باغهاى سرسبز و خرّم و درختان ميوه وجود
داشت كه در اشعار عربى از آنها ياد شده است. يكى از اين قصرها قصر عروة بن زبير
بود كه در كنارش چاه زبير قرار داشت. ديگرى قصر عاصم بن عمرو و قصر مغيرة بن ابى
العاص و قصر عنبسة بن عمرو بود.
جعفر
بن سليمان زمانى كه والى مدينه بود در قصر عنبسه سكنى گزيد و در اطراف آن خانههايى
ساخت و حشم و خدم خود را در آنها جاى داد ولى بعد از
اسم الکتاب : فرهنگ اعلام جغرافيايى - تاريخى در حديث و سيره نبوى (ترجمه المعالم الأثيره فى السنة و السيرة) المؤلف : حسن شراب، محمد محمد؛ مترجم حميد رضا شيخي الجزء : 1 صفحة : 274