شرح بيان آنست كه آفريدگار در روح و نيروى عاقله دو نيرو نهاده نيروى حيوانى و ديگر نيروى عقلانى و تعقل نيروى حيوانى سبب حرص و تمايل بلذات مادى و بدنى دارد از قبيل ميل به غذا و غلبه بر مردم و تمايل بهمزيستى و ساير لذتهاى بدنى و خيالى و بوسيله نيروى عقلانى سبب ميل و حرص بكسب علوم حقيقى و خصلت‌هاى پسنديده كه سبب سعادت و نيك بختى در دنيا و آخرت خواهد شد و آيه اشاره باين دو نيروى متضاد است چنانچه نيروى حيوانيت منقاد و مطيع نيروى عقلانى گردد نهايت فلاح و رستگارى است و سير و سلوك صراط مستقيم و كمال و فضيلت انسانى است و بحقيقت هدايت يافته است و چنانچه نيروى عقلانى تابع هوى و تمايلات حيوانى گردد لا محاله انسان را وامى‌دارد كه طريقه حيله و مكر و نيرنگ را بكار نبرد و سبب هلاكت و تيره بختى و خلود در شقاوت خواهد شد توضيح آنست كه آفريدگار بشر را آفريده به بهترين صورت و سيرتى و داراى نيروى عاقله نموده و او را مسطوره‌اى از عالم كبير قرار داده است كه مشابه با عالم كبير است و چيزى در عالم كبير نيست جز اينكه در انسان نمونه‌اى و مسطوره‌اى از آن نهاده است و در بدن و اعضاء انسان چهار نيرو بوديعت سپرده نيروى خرد و ملكيت و نيروى سبعيت و درندگى و ديگر نيروى حيوانيت و بهيميت و نيروى حيله و شيطانيت و نيروى خرد و ملكيت همواره بافعال خير از علم و دانش‌