فرمود: از سه كس اميد خيرى نرود: كسى كه از معايب خويش آزرمى نداشته باشد و در نهان از خداى نترسد، و در پيرى از گناه دست نشويد.

معنى شريف و كرم و بزرگوارى‌

[272] حجّال مى‌گويد: به جميل بن درّاج گفتم: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرموده است: هر گاه شريف قومى نزد شما آمد او را ارجمند بشماريد. گفت: آرى. گفتم: شريف چه كسى است؟ گفت: من اين سؤال را از امام صادق عليه السّلام پرسيده‌ام و آن حضرت فرموده است:

شريف كسى است كه دارايى داشته باشد. پرسيدم: شخص صاحب نژاد (اصيل) چه كسى است؟ فرمود: كسى كه با دارايى خود يا ديگر امكاناتى كه دارد كارهاى نيك انجام دهد.

پرسيدم: كرم و بزرگوارى چيست؟ فرمود: تقوا و پرهيزگارى.

حديث در سختى‌ها

[273] سكونى از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرموده است:

چه سخت است غم و اندوه زنان و چه دور است جدايى مرگ، و سخت‌تر از اينها همه آن تهيدستى و كم‌توشه‌گى است كه صاحبش هم چاپلوسى كند، بى‌آنكه چيزى بدو دهند.

حديث يأجوج و مأجوج‌

[274] ابن عباس مى‌گويد: از امير المؤمنين عليه السّلام در باره آفرينش پرسش شد؟ حضرت فرمود: خداوند هزار و دويست مخلوق در خشكى آفريد و هزار و دويست مخلوق در دريا، و فرزندان آدم هفتاد نژادند، و مردمان همگى فرزندان آدمند مگر يأجوج و مأجوج.

مردم سه گروهند

[275] ابو بصير از امام صادق عليه السّلام روايت مى‌كند كه فرمود: مردم سه گروهند: گروهى كه از مايند و ما نيز از ايشانيم، و گروهى كه خود را با انتساب به ما مى‌آرايند، و كسانى كه‌