تناسب پيشرفت امت، چاره‌انديشيهاى نو صورت بگيرد. اما گذشته، گذشته است. بايد در زمان خود ما چاره‌انديشى‌هاى كافى براى اين كار بشود و همان‌طور كه پيشنهاد شد با استفاده از يك نوع جامعه‌شناسى مذهبى علمى و دقيق، ريشه‌هاى اين آسيب‌پذيرى و راههاى پيشگيرى از آن كشف شود؛ آن‌هم نه به صورت يك بار، بلكه به صورت مسأله مستمرى كه جامعه‌هاى مذهبى و مسلكى با آن روبرو هستند.

امشب به توضيح اين بخش از آيات رسيديم و در حقيقت بايد بگوييم كه يك مسأله و يك سؤال براى دوستان ايجاد كرديم. دنباله آيات، ما را به بحثى ديگر مى‌رساند كه شايد بى‌ارتباطى با اين علاج و پيشگيرى از اين آسيب نباشد. اين بحث، بحث‌ «كنتم خير امة اخرجت للناس، تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنكر» است؛ بحث امر به معروف و نهى از منكر در يك جامعه مسلكى و مذهبى. اين بحث باشد براى بعد.[1] شب قبل يكى از آقايان سؤالى كردند درباره گوسفندانى كه در حج ذبح مى‌شود. سؤال اين بود كه آيا اين عمل تشويق به هدر دادن مقدارى گوسفند نخواهد بود؟ در پاسخ به اين سؤال چند نكته را عرض مى‌كنم.

حدود هشت سال قبل، در سفرى كه مشرف شدم، تحقيق محلى كردم گوسفندهاى داراى گوشت و چربى، يعنى گوسفندهايى كه بشود از

[1] -. اين بحث توسط بنياد نشر آثار و انديشه‌هاى شهيد آيت الله دكتر بهشتى تنظيم و به چاپ‌رسيده است. شهيد آيت اللّه دكتر بهشتى. بايدها و نبايدها. امر به معروف و نهى از منكر ازديدگاه قرآن، تهران، بقعه، 1379.