دخالت‌هاى ناشيانه خود در امور سياسى، كارها را خراب نكنند. اين قرائت و تفسيرى كه از دين كرده‌ايد و آن را در سياست دخيل دانسته‌ايد غلط است و بايد تفسير و قرائت جديدى را مطرح كرد و يك پروتستانتيسم اسلامى و مارتين لوتر مسلمان لازم است؛ در غير اين صورت دين و اسلامتان بكلّى نابود خواهد شد.

به هر حال گرايش‌هاى سكولاريستى در برخى كشورهاى اسلامى نظير تركيه تا بدان‌جا پيش رفته كه قانون اساسى آنها نظام لائيك را پذيرفته ويك كارمند مسلمان در ادارات دولتى تركيه حق ندارد اسمى از دين و اسلام ببرد و شعار و علامتى از دين را به همراه داشته باشد. حتّى پوشيدن لباس روحانى در تركيه جرم است و اگر كسى را ببينند كه لباس روحانى پوشيده يا دستمال و شالى شبيه عمامه بر سر دارد پليس او را دستگير مى‌كند. اين وضع امروز كشورى است كه در گذشته‌اى نه چندان دور مركز خلافت بزرگ اسلامى و دولت عثمانى بود و بخش عظيمى از آسيا و تقريبا نيمى از اروپا را در اختيار داشت.

سكولاريزم از نگاه برون دينى‌

برخى از نويسندگان و روشنفكران داخلى براى اثبات نظريه جدايى دين از سياست اين‌گونه بحث كرده‌اند كه قبل از ورود به دين و با يك نگاه برون دينى، ما بايد اين سؤال را مطرح كنيم كه اصولا بشر چه احتياجى به دين دارد و در چه مسائلى نياز دارد كه دين او را راهنمايى كند؟ در پاسخ به اين سؤال، دو شق را متصوّر دانسته‌اند: يكى اين‌كه بگوييم انسان در همه‌چيز و در همه امور زندگى خود نياز به دين دارد و بايد منتظر دستور دين باشد؛ اين‌كه چگونه غذا بخورد، چگونه لباس بدوزد، چگونه لباس‌