بعد فيزيكى و جسمى انسان، از يك زاويه‌ى ديد، همان وجود جسمى و مادى يا هستى پيداى اوست و از زاويه و نگاهى ديگر، بعد رفتارى و ميدان تحقق اراده‌ى او مى‌باشد كه ميل، انديشه و اراده در آن ميدان تجسم پيدا مى‌كنند.

در جهان‌بينى الهى، با آنكه ابعاد وجودى انسان (قلب، ذهن و جسم) در ساختن شخصيت و رفتار انسانى به يكديگر تقوم دارند؛ اما سهم تأثير اين ابعاد وجود در تكوين يك رفتار متفاوت است؛ چنانچه نقش اصلى را تمايلات و گرايش‌ها ايفا مى‌كنند و ميدان علم، آگاهى و ذهن، داراى نقش فرعى است و ميدان عمل يا بعد فيزيكى انسان، نقش تبعى را بر عهده دارد.

مكانيزم ايفاى نقش به اين ترتيب است كه نقطه‌ى آغازين رفتار انسانى، تمايل و گرايش است و در قلب او شكل مى‌گيرد، در اين حيطه، كشش‌ها و جاذبه‌هاى مختلف قلبى با محوريت كلى‌ترين و اصلى‌ترين گرايش و طلب، انسجام مى‌يابند. در مرحله‌ى بعدى، قوه‌ى ذهن، راه وصول به مقصد را در عالم مثالى به صورت فرض و گمانه بررسى نموده و سرانجام عمليات اجرايى و تجسم اراده با شكل و قالب رفتار، در خارج تجلى پيدا مى‌كند.

2. توسعه‌ى انسانى مهمترين مبحث در انسان‌شناسى، توسعه‌ى انسانى است؛ زيرا ابعاد وجودى، توصيف انسان در حال ايستايى و نهايتا تبيين ساده‌ى رفتار او مى‌باشد؛ حال آنكه «توسعه انسانى»، در جريان تكامل و روند هدفمند نظام هستى، ناظر به حركت انسان است.

هر نظام فكرى، تلقى‌اى از توسعه‌ى انسانى دارد كه، متناسب و مبتنى بر تعريف او از «انسان» و «توسعه» است در جهان‌بينى الهى كه از منظر كرامت و تعالى به انسان مى‌نگرد و سيروسلوك او را حتى تا خليفة اللهى ترسيم مى‌كند، ابعاد وجودى او به شكل متوازن و متناسب رشد و توسعه مى‌يابد. بنابراين لازم است در ارزيابى توسعه‌ى انسانى، سه دسته شاخص كه هركدام ناظر به يكى از ابعاد سه‌گانه‌ى وجودى اوست، مد نظر قرار گيرد. اين شاخص‌ها عبارتند از:

شاخص‌هاى ارزيابى توسعه‌ى بعد روحى‌

شاخص‌هاى ارزيابى توسعه‌ى بعد ذهنى‌

شاخص‌هاى ارزيابى توسعه‌ى بعد فيزيكى‌