لازم است علاوه بر شناخت روند كلى و ساختار آن، مدل‌ها و الگوهايى كه آن نظام، براى ايجاد امنيت، تأمين معيشت، ارتقاى سطح فرهنگ، تنظيم روابط اجتماعى و امور كلان و زيربنايى ديگر، به كار مى‌گيرد، مورد بررسى قرار داد.

بنابراين در ارتباط با روش اداره‌ى نظام سياسى اسلام، مهمترين سؤال اين است كه آيا بايد حكومت دينى به عنوان نظام سياسى مبتنى بر آموزه‌هاى وحى از روش اداره‌ى ويژه و اختصاصى براى سامان‌بخشى و هدايت جامعه به سوى اهداف خود بهره گيرد يا مى‌تواند الگوها و روش‌هاى رايج جهانى را مورد استفاده قرار مى‌دهد؟ و آيا روش اداره و برنامه‌ريزى اجتماعى، يك امر صرفا علمى و عقلانى است يا دين در اين رابطه قواعد و مقررات خاصى را بيان كرده است؟ و اگر چنين است، كليات اين‌روش چيست؟

مسأله‌ى فوق در دو قسمت؛ يكى طرح ديدگاهها و ديگرى بررسى و نقد ديدگاهها مورد دقت و تعميق بيشتر قرار مى‌گيرد.

الف. طرح ديدگاهها

در ارتباط با روش اداره‌ى حكومت دينى، نظرات و ديدگاههاى متفاوتى مطرح شده است كه به نحو اجمال به مهمترين آن ديدگاهها اشاره مى‌شود.

1. انفكاك روش اداره از دين‌

گروهى از صاحب‌نظران، معتقد به انفكاك روش اداره از دين بوده و بين كيفيت اداره‌ى جامعه و احكام و تعاليم دين، هيچ نوع ارتباطى نمى‌بينند. از نظر آنها برنامه‌ريزى و تدبير امور اجتماعى، موضوعى است كه خارج از حيطه‌ى تعاليم دين قرار داشته و صرفا به عقل و انديشه‌ى علمى و تخصصى بشر مربوط مى‌شود.

بنابراين از اين ديدگاه، نظام اسلامى نيازى به طراحى يك روش اداره‌ى اختصاصى نداشته و از همان الگوها و برنامه‌هايى كه در ساير كشورهاى جهان رايج است، براى اداره‌ى جامعه‌ى اسلامى استفاده مى‌كند؛ به عبارت ديگر: «اداره‌ى جامعه، تدبير امور عمومى، حكومت و سياست، امرى توقيفى، تعبّدى و تأسيسى نيست؛ بلكه امرى عقلايى است و تجربه بشرى در ارتقاى آن نقش اساسى ايفا مى‌كند؛ لذا برنامه‌ريزى، تدبير امور