در اين مدت، شيعيان آموختند كه مسائل و مشكلات خود را به نوّاب امام زمان (عج) عرضه كرده و احكام دين را از آنها سؤال كنند. غيبت صغرى در واقع يك دوران ويژه براى انتقال رهبرى مستقيم ائمه معصومين به رهبرى غير مستقيم آنان و واگذار شدن امور به فقها و علماى دين بود؛

در نتيجه با پايان يافتن اين دوران، فقها و علماى دين مسئووليت هدايت شيعيان را بر عهده گرفتند و «نظام امامت» در شكل «ولايت فقيه» متجلى شد.

در اين ساختار جديد، ولى فقيه جانشين امام معصوم عليه السّلام است و با پيروى از اصول و خط مشى‌هاى آنان به اداره‌ى جامعه و حل‌وفصل امور مى‌پردازد و مردم نيز همانگونه كه از معصومين تبعيت مى‌كردند، از فرمان‌ها و رهنمودهاى ولى فقيه پيروى كرده و براى پيشبرد اهداف اسلامى با ايشان همكارى مى‌كنند.

هم‌اكنون بيش از چندين قرن است كه اين شكل از نظام امامت در ميان شيعيان رواج دارد و رهبرى سياسى انان، در چارچوب همين الگو سامان مى‌يابد؛ البته چون در گذشته شيعيان كمتر موفق به تشكيل حكومت شده‌اند، دايره‌ى رهبرى سياسى فقها و علماى دين نيز فقط به برخى از مسائل مهم عبادى و اجتماعى محدود بوده است؛ اما پس از تأسيس نظام جمهورى اسلام، زمينه براى واگذارى رهبرى سياسى شيعيان در تمامى سطوح به ولى فقيه فراهم آمده است.

3. دولت موعود (نظام سياسى كمال مطلوب اسلامى در عصر ظهور)

دولت موعود، وعده‌ى خداوند به مؤمنين است كه در فرجام تاريخ پرتنش و نزاع ميان حق و باطل، به دست دوازدهمين امام شيعيان حضرت مهدى عليه و على آبائه آلاف التحية و السلام برپا خواهد شد.

انديشه‌ى پيروزى نهايى نيروى حق، صلح و عدالت بر نيروى باطل و ظلم، گسترش جهانى ايمان اسلامى، استقرار كامل و همه‌جانبه‌ى ارزش‌هاى انسانى، تشكيل مدينه‌ى فاضله و جامعه‌ى مطلوب به وسيله شخصيتى مقدس و عاليقدر كه در روايات متواتر اسلامى، از او به مهدى (عج) نام مى‌برند، انديشه‌اى است كه كم‌وبيش همه‌ى فرق و مذاهب اسلامى با تفاوت‌ها و اختلاف‌هايى، بدان مؤمن و معتقدند؛ زيرا اصل اين انديشه،