آفتاب عرفات كه غروب كرد بايد از عرفات رفت. لذا خداوند مى‌فرمايد: «فَإذا افَضتُم مِنْ عَرفاتٍ فاذكُرُوا اللّه عِنْدَ المُشَعرِالحَرامِ.»؛[1] زمانى كه از عرفات كوچ كرديد در مشعرالحرام بياد خدا باشيد.

آرى اى حاجى! از عرفات برو كه شب را بايد در مشعر بود. مشعر، مكان شعور است. هوشيارى را بنگر!

اكنون وارد حرم شده‌اى؛ مرحله پس از شناخت و آگاهى؛ يعنى اول شناخت و سپس شعور. همه مى‌پندارند كه اول بايد شعور باشد تا به شناخت برسند، اما خداى متعال مقرر كرده است كه نخست بايد شناخت پديد آيد سپس با سير تكاملى شناخت، به شعور دست يافت؛ يعنى شعورى كه زاده علم و عشق است.

در اين سرزمين ديگر از خيمه و چادر خبرى نيست. بايد روى خاك بنشينى. آه چه شبى؛ شب مراد، شب اميد، شب اكرام و چه اوقات عارفانه‌اى. اما در اين اوقات عارفانه كه با خداى خود خلوت كرده‌اى، بايد به فكر جنگ با دشمن او باشى. بايد سلاح تهيه كنى؛ چون فردا در منا بايد با دشمنش بجنگى و 49 گلوله بر او بزنى و اگر در نشانه‌گيرى خطا كنى، حساب نيست و بايد دوباره بزنى. پس بايد احتياط كنى و امشب سنگريزه بيشترى بردارى.

صبح نزديك مى‌شود. صداى اذان از گوشه و كنار بال مى‌گشايد و حجاج پس از اقامه نماز صبح، ذكرگويان به دعوت مقرر به سمت سرزمين منا حركت مى‌كنند. در اين وادى مقدس مسجد بزرگى به نام مزدلفه وجود دارد كه در سال 1399 بازسازى شده است و حدود شش هزار مترمربع مساحت دارد.

[1] - بقره، آيه 198.