ج- آزادى تنها در حدود قانون اسلام امرى پذيرفته شده است؛

د- آزادى يكى از بنيادهاى اسلام به شمار مى‌رود كه قرآن بدان توصيه مى‌كند و آزادى سالم و صحيح را تنها اسلام تضمين مى‌كند؛

ه- ضرورت حفظ نعمت آزادى كه در سايه انقلاب به دست آمده است؛

و- آزادى مهم‌ترين نعمت براى يك ملت است كه خدا براى بشر قرار داده است؛

ز- آزادى امانتى الهى است و وسيله‌اى براى آزمون ملت به شمار مى‌رود؛

ح- آزادى مطلق در اسلام و آزادى فساد و خرابكارى و امور خلاف عفت وجود ندارد؛

ط- ارزش حيات انسان به آزادى و استقلال است؛

ى- آزادى وسيله‌اى براى خدمت به خلق و خالق مى‌باشد؛

ك- قيام براى آزادى و تشكيل جمهورى اسلامى براى حفظ آزادى است؛

ل- اقليت‌هاى مذهبى در مردم‌سالارى اسلام آزادى كامل دارند؛

م- آزادى اظهار عقيده احزاب و جناح‌هاى سياسى در چارچوب اسلام؛

ن- آزادى بشر در تعيين سرنوشت و ضرورت اعمال آن از سوى مسلمانان در چارچوب اسلام؛

س- در اسلام انتقاد آزاد است و انتقاد هديه‌اى الهى براى رشد انسانها؛

گ- اظهار عقيده، گفتار و بيان، در اسلام آزاد است؛

ق- در اسلام آزادى قلم و مطبوعات وجود دارد. قلمى آزاد است كه توطئه‌گر نباشد.

نتيجه: فرآيند شكل‌گيرى مفاهيم كه ارتباط مستقيم با مبانى و خلاقيت عالم علوم انسانى دارد در نمودار شماره (2) نشان داده شده است.

از سوى ديگر نظام سياسى اسلام كه مردم‌سالارى دينى نيز يكى از محورهاى آن به‌