از آن خداوند است، اما وى آن را به مردم اعطا كرده است و آنها به نيابت از او اعمال حاكميت مى‌كنند. به همين دليل، جمع بين مردم‌سالارى و حكومت دينى امكان پذير است. درباره اين سخن مى‌توان اين پرسش را مطرح كرد كه آيا معناى حرف مذكور آن است كه مردم در مسائل مربوط به سرنوشت اجتماعى خود شرعا مجازند هرگونه خواستند تصميم بگيرند؟ اگر پاسخ اين سؤال مثبت باشد، در واقع دين امرى فردى تلقى شده است كه در باب مسائل اجتماعى هيچ ادعايى ندارد. چنين دينى با دموكراسى بدون هيچ مشكلى قابل جمع است. ولى اگر گفته شود كه دين در زمينه مسائل اجتماعى اوامر و نواهى خاصى دارد و مردم در چارچوب احكام دينى حاكم بر سرنوشت خود هستند، در واقع حاكميت مردم مشروط و محدود شده است. به همين سبب نمى‌توان درباره دينى كه داراى احكام و مقررات و قوانين اجتماعى است ادعا كرد كه اين دين به مردم‌سالارى به مفهوم حقيقى آن معتقد است.

منابع‌

1- ابنشتاين، ويليام و فاگلمان، ادوين (1366)؛ مكاتب سياسى‌معاصر، ترجمه حسينعلى نوذرى، تهران، گستره.

2- ابومحمد، عبدالحميد (1368)؛ مبانى سياست‌، ج نخست، تهران، توسن، چ چهارم.

3- بازرگان، مهدى (1377)؛ آخرت و خدا هدف بعثت انبيا، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگى رسا.

4- بشيريه، حسين (1380)؛ آموزش دانش سياسى‌، تهران، مؤسسه نگاه معاصر.

5- بشيريه، حسين (1379)؛ تاريخ انديشه‌هاى سياسى در قرن بيستم‌، ج دوم: ليبراليسم و محافظه‌كارى، تهران، نشر نى،، چ دوم.

6- بشيريه، حسين (1380)؛ درسهاى دموكراسى براى همه‌، تهران، مؤسسه پژوهشى نگاه معاصر.

7- جوادى آملى، عبداللَّه (1378)؛ ولايت فقيه: ولايت فقاهت و عدالت‌، تنظيم و ويرايش محمد محرابى، قم، مركز نشر اسراء.

8- خاتمى، سيدمحمد (1378)؛ «انديشه سياسى اسلام و دموكراسى»، متفكران معاصر و انديشه سياسى اسلام: گفت‌وگوهايى با انديشمندان امروز، به كوشش مسعود رضوى، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز.