چوب قوانين اساسى و مقررات موضوعه، ظهور و بروز مى‌يابد. اين در حالى است كه در مكتب اسلام تحديد آزدى تنهابه عملكرد دولت منحصر نبوده و بخش قابل توجهى از اعمال اين محدوديتها به فرد و جامعه مربوط مى‌گردد به عبارت ديگر فرد، جامعه و دولت همگى عاملين اجراى تحديدات آزادى در مفهوم عام آن در جامعه مى‌باشند.

1- آزادى انديشه‌

يكى از وجوهى كه ليبراليسم براى آزادى قايل است آزادى انديشه است. اهميت اين وجه از آزادى در انديشه ليبرالى ريشه در اعتقاد آن مكتب به عاقل بودن انسان دارد هر چند مفهومى كه از عقلانيت انسان استنباط مى‌شود مرادف عقلانى بودن رفتار بشر در هر زمينه و در هر زمان و مكانى نيست بلكه مراد اتكاى نوع بشر به قوه عقل است كه به وسيله آن مى‌تواند همه امور مقدس و غيرمقدس را به زير علامت سؤال برده و راجع به درستى يا نادرستى آنها كاوش كند و در اين فرآيند كشف حقيقت سهل الوصول‌تر گردد. به قول قاضى اليور هلمز: «با مبادله آزاد انديشه‌ها و افكار بهتر مى‌توان به غايت و مطلوب رسيد چرا كه بهترين آزمون حقيقت آن است كه قدرت تفكر در بازار رقابت انديشه‌ها خودش را بركرسى قبول بنشاند». (شاپيرو، 1380، ص 6)

ليبراليسم كه ملاك اصلى ميزان آزادى را عدم اضرار به غير مى‌داند آزادى فكر و انديشه را به طور مطلق مى‌پذيرد چرا كه در فرآيند تفكر، دامنه تأثيرگذارى فعل و انفعالات درون ذهن از محدوده ذهن صاحب انديشه خارج نگرديده و حركت تنها در چارچوبهاى ذهن شخص صورت مى‌گيرد و امكان برقرارى تمايل با محدوده‌هاى ذهنى، گفتارى و رفتارى ديگران از حيطه انديشه خارج و در حوزه‌هاى ديگرى چون بيان و رفتار وارد مى‌شود بر همين مبنا از نظر ليبرالها آزادى انديشه كه كنشى كاملًا فردى و فى نفسه فاقد جلوه‌هاى اجتماعى است نبايد به هيچ مانع و رادعى محدود و محصور گردد در غير اين صورت دستيابى به حقيقت كه محصول تفكر انسانى است امكان‌پذير نخواهد شد. ليبراليسم كه امكان خطا و اشتباه را براى انسان و خرد بشرى به رسميت مى‌شناسد آن را به مجوزى براى تحديد