كه اقليتها بتوانند با استفاده از زور يا شيوه‌هاى خشن و هدفدار، نظامى را اعمال كنند كه در ابتدا مورد مخالفت بوده اما در طول زمان كسب مشروعيت كرده است. تا جايى كه صندوق رأى وسيله قانونى تغيير نظام است، بسيار معمولى است كه اقليت صاحب اكثريت رسمى شود و اكثريت هم بپذيرد. در چنين مواردى حاكميت اكثريت خيال صرف است. اعتقاد به قانونيت يك نظامِ مبتنى بر توافق اختيارى، اعتقادى نسبتاً قديمى است. (ر. ك. به: وبر، 1374، صص 44- 43)

لذا مشروعيت امرى ذهنى و اعتقادى است و جوامع‌مختلف برداشتهاى متفاوتى از آن دارند. ماكس وبر نيز خالص‌ترين نوع مشروعيت را حاصل اعتقاد عقلانى معطوف به ارزشها مى‌داند و آن را «حقوق طبيعى» نام مى‌نهد. (ر. ك. به: همان، ص 43)

مبانى مشروعيت در انديشه سياسى اسلام‌

1- نظريه خدامحورى‌

تفاوت نظر اسلام با غرب در اين مسئله بيشتر مربوط به مبانى هستى‌شناختى و انسان‌شناختى است. همان‌طور كه گفته شد چون متفكرين غرب، خدا و باورهاى دينى را از معادله‌هايشان حذف كردند هيچ گاه به جواب درست دست نيافتند و مجبور شدند تا براى پاسخ دادن به مسئله مشروعيت، آن را به معناى مقبوليت بگيرند. در حقيقت تمام جوابهايى را كه علماى غربى به مسئله مشروعيت داده‌اند پاسخى است به مسئله مقبوليتِ نظام وتوجيه سلطه موجود، بنابراين نتوانستند جواب اين سؤال كه «به چه دليلى بايد شهروندان الزام به رعايت دستورات حكومت داشته باشند»؟ را بيابند.

اما در انديشه دينى اسلام طبق آيه‌ «افَحَسِبْتُمْ انَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثاً» (مؤمنون، 114) هيچ چيز در عالم عبث و بيهوده آفريده‌نشده و انسان به خود وانهاده نشده و وجود انسان هر چند مسجود ملائكه و اشرف آفرينش و به مقتضاى آيه‌ «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِى‌آدَمَ وَ حَمَلْنَاهُمْ فِى‌الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنِ الطَّيِّبَاتِ وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلَي كَثِيرٍ مِّمِّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا» (اسراء، 70) مورد تكريم خداوند واقع شده، اما همين انسان از عهده شناخت‌