استنباط نشده است، مراجعه و مشورت راهگشا خواهد بود؛ به عنوان مثال، اين‌كه شهر را به اين صورت اداره كنيم يا به آن صورت؟ كشاورزى را در اولويت قرار دهيم يا صنعت را؟ در اين شهر پادگان بسازيم يا در آن شهر؟ چه تعداد بيمارستان داشته باشيم؟ چه تعداد دانشگاه و حوزه علميه داشته باشيم؟ مترو نياز داريم يا نه؟ الگوى ساخت و سازهاى شهرى را چگونه ارائه كنيم؟ شبكه حمل و نقل كشور را به چه صورت توسعه دهيم؟ دانشجو به خارج اعزام بكنيم يا نكنيم؟ و هزاران مسئله از اين قبيل، درصورتى‌كه در قلمرو امور عمومى قرار گيرد حاكم با مردم به مشورت و رايزنى مى‌پردازد و در صورتى هم كه مسائل جزئى و خصوصى باشند، اقدام مردم به مشورت با هم و استفاده از رأى و نظر يكديگر، عاقلانه‌تر خواهد بود.

اكثريت در چارچوب شريعت‌

اسلام چه موضعى نسبت به اكثريت دارد؟ از نظر اسلام اكثريت از آن جهت كه اكثريت است، معيار قرار نمى‌گيرد و ارزشى ندارد. رأى و نظر اكثريت را نه مى‌توان به طور مطلق پذيرفت و نه مى توان به طور مطلق رد نمود، بلكه اسلام دين معيارها و ضوابط راستين است و معيار در پذيرش هر امرى، حق بودن آن است. اما اين‌كه حق چيست و باطل كدام است با توجه به تعاريف گوناگونى كه از دو مفهوم متضاد حق و باطل ارائه شده، جاى تأمّل دارد. از ديدگاه اسلام حق مطلق، ذات مقدس خداوند است.[1] بر همين اساس، معيار حقّانيت هر امرى به ارتباط يا عدم ارتباط آن به حق مطلق بستگى دارد. از ميان همه مسلك‌ها، دين خداوند[2] و به تبع آن، كتاب دين، قرآن نيز حق است.[3] در نتيجه آن‌چه با پيام‌هاى قرآنى و موازين دينى مطابقت نداشته باشد،

[1] -\i ذلك بأنّ اللّه هو الحقّ و أنّ ما يدعون من دونه هو الباطل‌\E( حج( 22) آيه 62 و لقمان( 31) آيه 30).

[2] -\i هو الّذى أرسل رسوله بالهدى و دين الحقّ‌\E( صف( 61) آيه 9 و توبه( 9) آيه 32).

[3] -\i و بالحقّ أنزلناه و بالحقّ نزل‌\E( اسراء( 17) آيه 105).