مبحث اوّل: بررسى واژگان‌

يافتن عرصه‌هاى ولايت فقيه در متون فقهى، هدف اصلى اين تحقيق است، اما با مراجعه به عبارت‌ها واژه فقيه در موارد اندكى مشاهده مى‌شود و در بيشتر آنها واژه‌هاى ديگرى مانند حاكم، امام، سلطان و ... به چشم مى‌خورد. ممكن است اين سؤال مطرح شود كه بيان شئون امام و سلطان، چه ارتباطى با فقيه دارد؟ در پاسخ بايد توضيح مختصرى درباره اين واژگان ارائه شود تا مقصود فقها از كاربرد آنها روشن گردد.

با نگاهى گذرا، مى‌توان اين واژه‌ها را در هفت گروه دسته‌بندى كرد: حاكم، امام، فقيه، سلطان، ناظر، نائب الغيبة و والى. در هر مورد، تعابير مختلفى به كار رفته است كه در ادامه، ضمن توضيح، به بيان آنها مى‌پردازيم.

1. حاكم‌

واژه «حاكم» بيشترين كاربرد را داشته و در حدود 1800 عبارت، از آن استفاده شده است. در مواردى، پسوند «شرع» يا «مسلمين» به اين واژه اضافه شده و با تعبير «حاكم شرع» يا «حاكم مسلمين» آمده است.

بسيارى از واژه‌شناسان، «حكم» را به معناى منع گرفته‌اند و حاكم را نيز بر همين اساس معنا