اگر شعرى كه به حضرت زينب (عليها السلام) منسوب است، درست باشد؛

مَا تَوَهَّمْتُ يَا شَقِيقَ فُؤَادِى كَانَ هَذَا مُقَدَّراً مَكْتُوبَاً (5)

اشاره به اين نكته است، و اين برداشت همه مردم است. ناگهان احساس شد كه سياست، سياست ديگر است. سختگيرى از آنچه كه حدس زده مى‌شد، بالاتر است. چيزهاى تصور نشدنى، تصور شد و انجام شد! لذا رعب شديدى تمام دنياى اسلام را گرفت؛ مگر كوفه را، و كوفه فقط به بركت توابين، و بعد به بركت مختار، والا آن رعبى كه ناشى از حادثه كربلا، در مدينه و در جاهاى ديگر بود- حتى در مكه با وجود اين كه عبدالله زبير هم بعد از چندى قيام كرده بود- يك رعب بى‌سابقه‌اى در دنياى اسلام بود.

اگر چه حركت توابين در سال 64 و 65 كه شهادت توابين ظاهرا سال 65 است هواى تازه‌يى را در فضاى گرفته عراق به وجود آورد، اما شهادت همه آنها تا آخر، مجدداً جو رعب و اختناق را در كوفه و عراق هم بيشتر كرد؛ و بعد از آن كه دشمنان دستگاه اموى- يعنى مختار و مصعب بن زبير- به جان هم افتادند، و عبد الله زبير از مكه، مختار طرفدار اهل بيت را هم نتوانست تحمل كند و مختار به دست مصعب كشته شد، باز اين رعب و وحشت بيشتر، و اميدها كمتر شد! و بالاخره عبد الملك كه سر كار آمد، بعد از مدت كوتاهى تمام دنياى اسلام با كمال قدرت زير نگين بنى اميه قرار گرفت؛ و عبد الملك 21 سال قدرتمندانه حكومت كرد!

البته لازم است مخصوصاً به ماجراى‌ حرّه‌ اشاره كنم. در سال 64 كه حمله مسلم بن عقبه به مدينه است، آن هم بيشتر موجب شد كه باز رعب و وحشت زياد بشود و اهل‌بيت در غربت بيفتند جريانش به طور خلاصه اين است كه يزيد يك جوانى از سرداران شامى را كه بى‌تجربه بود، بر مدينه گماشت؛ او براى اين كه بلكه‌