اسم الکتاب : سير الملوك (سياست نامه) المؤلف : خواجه نظام الملک توسي الجزء : 1 صفحة : 124
و تدبير ده تنه چون زور ده مرده باشد.» و در
هرحالى نيروى ده مرده بيشتر و قوىتر از نيروى يك مرده باشد، همچنين تدبير ده كس
قوىتر از تدبير[1] دو كس
باشد يا سه كس يا پنج كس. و همه جهانيان متّفقاند كه از آدميان هيچ كس داناتر از
پيغامبر ما محمد مصطفى عليه الصلوة و التحيه نبوده است. همه دانش كه او را بود- از
پس همچنان بديدى كه از پيش و آسمانها و زمينها و بهشت و دوزخ و لوح و قلم و عرش و
كرسى و آنچه در اين هر دو ميان است بر او عرضه كردند و جبرئيل عليه السلام هر زمان
همى آمد و وحى همى آورد و از بوده و نابوده خبر همى داد- با چندين فضيلت و معجزات
كه او را بود ايزد تعالى او را همى فرمايد «وَ شاوِرْهُمْ فِي
الْأَمْرِ.» (يا محمد چون كارى خواهى كرد و يا مهمّى ترا پيش
آيد با ياران خويش تدبير كن.) او را مشورت همى فرمايد كردن. چون او بىنياز نبود
از تدبير و مشورت ببايد دانستن كه هيچ آفريده بىنياز نتواند بود.
2- پس چنان واجب كند كه چون[2]
پادشاه كارى خواهد كرد و يا او را مهمّى پيش آيد با پيران و هواخواهان و اولياء
دولت خويش مشاورت كند تا هركسى را]75 b[ در آن معنى هرچه فراز آيد بگويند و آنچه راى
پادشاه ديده باشد با گفتار هر يكى مقابله كنند و هر يكى چون گفتار و راى يكديگر
بشنوند و براندازند راى صواب از آن ميان پديدار آيد و راى و تدبير صواب آن باشد كه
عقلهاى همگنان بر آن متّفق شود كه «چنين مىبايد كرد.» و مشورت ناكردن در كارها از
ضعيفرايى باشد و چنين كس را خودكامه خوانند و چنانكه هيچ كارى بىمردان كار نتوان
كرد همچنين هيچ شغلى بىمشورت نيكو نيايد و الحمد للّه كه خداوند عالم را خلّد
اللّه ملكه همراى قوى است و هم مردان كار و تدبير دارد[3].
و ليكن اين قدر از جهت شرط كتاب ياد كرده شد.