تا وقتى‌كه دين حاكم بود و صحنه‌ى زندگى مردم، از دين و نفوذ معنوى آن بكلى خالى نشده بود، وضع اين گونه بود. از وقتى كه اروپايى‌ها و غربى‌ها و سياستمداران صهيونيست و متفكرانى كه براى نابودى دنياى اسلام نقشه مى‌كشيدند، دانش را همراه با سياست وارد كشور ما كردند، علم را از دين جدا نمودند و نتيجتاً رشته‌ى دين، يك رشته‌ى خالى از علم شد و رشته‌ى علم، يك رشته‌ى خالى از دين گشت.

علم جديد در حوزه‌هاى علميه‌

در حوزه‌هاى علميه، دروس علم با پيشرفتهاى جديد راه داده نشد. دنبال اين بايد گشت كه چرا در دهه‌هاى اين قرن و قرن گذشته، فراگرفتن دانشهاى غيردينى- همين علوم رايج كه قبل از آن در حوزه‌ها تعليم و تعلم مى‌شد- در حوزه‌ها نيامد و چرا علما كه خود متفكران و ورّاث و صاحبان همين علوم در دوره‌هاى گذشته بودند، آنها را طرد كردند؟ دو مؤثر و عامل وجود داشت و هر دو مربوط مى‌شد به اين كه غربى‌ها متصدى و صاحب علم و دانش طبيعى در محيط عالَم شده بودند. اين دو مؤثر، يكى اين بود كه علماى دين، علمى را كه به وسيله‌ى دشمنان دين و كفار مى‌خواست ترويج بشود، با چشم بدبينى نگاه و طرد مى‌كردند. عامل دوم اين بود كه همان دشمنان و همان كفار، حاضر نبودند علم را كه در اختيار آنها بود، به داخل حوزه‌هاى علميه- كه مركز دين بود- راه و نفوذ بدهند. هر دو از يكديگر گريزان و با يكديگر دشمن بودند و علت اصلى هم اين بود كه در همه جاى عالم و از جمله در كشورهاى اسلامى، علم در دست سياستهاى ضد دين يك ابزار بود.

قرن نوزدهم، قرن طرد دين از صحنه‌ى زندگى‌

قرن نوزدهم كه اوج تحقيقات علمى در عالم غرب مى‌باشد، عبارت از قرن جدايى از دين و طرد دين از صحنه‌ى زندگى است. اين تفكر، در كشور ما هم اثر گذاشت و پايه‌ى اصلى دانشگاه ما بر مبناى غير دينى گذاشته شد. علما از دانشگاه روگردان شدند و دانشگاه هم از علما و حوزه‌هاى علميه روگردانيدند. اين پديده‌ى مرارت‌بار، هم در حوزه‌ى علميه و هم در دانشگاه‌ها سوء اثر گذاشت. در حوزه‌هاى علميه سوء اثر گذاشت؛ زيرا علماى دين را صرفاً به مسائل ذهنى دينى- و لاغير- محدود و محصور كرد و آنها