قرار دارد، مسائل فرهنگى است. اگر مسائل فرهنگى براى يك ملت حل شود، مسائل اقتصادى و سياسى هم حل مى‌شود.

ضرورت شناخت سه مقوله‌ى علم، روشنفكرى و ايمان مذهبى‌

سه مقوله وجود دارد كه بايد درست اين سه مقوله را در كنار هم شناسايى كرد و نسبت آنها را با يكديگر سنجيد. اين سه مقوله عبارت است از علم، روشنفكرى و ايمان مذهبى يا دين. بايد اين سه مقوله را درست بشناسيم و كاربردهايشان را بدانيم. اگر تحليل و برداشت درستى از نسبتِ ميان اين سه مقوله داشته باشيم، بسيارى از سؤالات پاسخ داده خواهد شد و بسيارى از نارسايى‌هاى فكرى در بخشهاى مختلف برطرف خواهد گرديد. علم، ابزار زندگى و شناختن جايگاه اشياى عالم و چگونگى استفاده و بهره‌بردارى از پديده‌هاى آن است. علم، يك نوع معرفت است و براى جامعه‌ى بشرى، يك ضرورت محسوب مى‌شود. اگر علم نباشد، انسان در تاريكى قرار خواهد گرفت و نخواهد توانست اشياى پيرامون خود را بشناسد و از آنها بهره‌بردارى كند.

معناى روشنفكرى‌

روشنفكرى مقوله‌ى ديگرى است. آن چه كه بنده نام روشنفكرى به آن مى‌دهم، غير از معناى روشنفكرى در معارف عمومى عالم است. مقصود من از روشنفكرى، مقوله‌اى است كه در معارف سياسى بيان مى‌شود. روشنفكرى، يعنى شناخت جريان‌هاى زندگى. روشنفكرى حتماً نبايد با علم همراه باشد. دانشمندانى هستند كه روشنفكر نيستند. به عبارتى از مسائل جهان و جريان‌هاى زندگى و حوادث سياسى و فرهنگى، چيزى درك نمى‌كنند. برعكس، انسانهايى غيرعالم و غيردانشمند هستند كه اين مسائل را درك مى‌كنند. در دوران انقلاب، طبقه‌اى از روشنفكران بودند كه حوادث كشور، رژيم حاكم بر آن و مبارزه و دشمن را مى‌شناختند؛ اما تخصّص و دانش رايج را نداشتند. بسيارى از مردم عادّى جزو روشنفكران بودند. در مقابل آنها، عدّه‌اى از اساتيد، دانشمندان و علماى مذهبى وجود داشتند كه از علم بالايى برخوردار بودند؛ اما جريان‌هاى زندگى، مبارزه، سياست، استكبار و رژيم فاسد آن زمان را نمى‌شناختند. بنابراين دو مقوله‌ى علم و روشنفكرى از هم مجزّاست.