هم كه يك نفر نيست؛ يك خيل عظيمند.

ارزش دانشجو

اين كسى كه امروز در دانشگاه هست، مثل ماها نيست كه فعليتش با قوّه‌اش، هفتاد سال فاصله داشته باشد. قوّه و فعل اين دانشجو، پانزده سال يا ده سال فاصله دارد و در آينده‌ى نزديكى- نه آينده‌ى دورى- قوّه‌اش به فعل مى‌رسد؛ يعنى دو سال ديگر ليسانس مى‌شود، پنج سال يا شش سال ديگر دكتر مى‌شود، يك رشته‌ى تخصصى هم مى‌گيرد، دو سال هم علافى مى‌كشد و بعد از اين ده سال، آدم متخصصى است كه همه‌ى دستگاه‌ها پول گزاف به او مى‌دهند و او را با همه‌ى وجود مى‌خواهند. او در آن زمان، يك كارشناس سازمان برنامه و بودجه، يا يك مهندس عالى‌رتبه‌ى وزارت مسكن، يا مدير فلان اداره‌ى سياسى مى‌شود و يا فلان بخش عمرانى و كشاورزى و غيره را راه‌اندازى مى‌كند؛ يعنى كار مملكت به دست اين فرد مى‌آيد. به اين دانشجو، به چشم بى‌اهميت نگاه نكنيد.

تربيت و ثمردهى‌

اگر شما توانستيد اين دانشجو را متدين و مؤمن و دلسوز و مخلص بار بياوريد- بعدا عرض خواهم كرد كه ما از دانشجو چه توقعى بايد داشته باشيم و او را چگونه بار بياوريم- او مثمرثمر خواهد شد و نسبت به روحانيت، قضاوت خوبى خواهدداشت. اما اگر خداى نكرده، شما از عهده‌ى اين كار برنيامديد و طورى شد كه از لحاظ فكرى، يا از لحاظ عملى و يا از لحاظ عاطفى، بين او و شما به هم خورد، بعيد است كه او بين شما و روحانيت، تفكيك قائل بشود. مثلا اگر من و شما سوار ماشين هستيم و در جاده‌اى مى‌رويم، يك افسر ژاندارمرى به آنجا برسد و چهار تا بدوبيراه بگويد، شما هر افسر ژاندارمى را كه فردا در خيابان ببينيد، به طور ناخودآگاه و بدون اينكه خودتان بخواهيد، اين حكم ظالمانه را در ته قلبتان مى‌كنيد و از او بدتان مى‌آيد؛ قهرى است. اين حكم ظالمانه است؛ اما وجود دارد.

تأثير نقش روحانى‌