اسم الکتاب : روز شمار تاريخ معاصر ايران المؤلف : فراهانى، حسن الجزء : 1 صفحة : 513
وزارت داخله منصوب شد كه در اثر فشار
مخالفين دولت در مجلس و كشور كه بىارتباط با تحريكات سردار سپه نبود در
ارديبهشتماه 1302 ش، مجبور به استعفا شد. در هفتم شهريورماه 1303 ش، به عنوان
وزير عدليه وارد كابينه سردار سپه شد. و پس از آن به جاى عبد الحسين تيمورتاش رئيس
تشريفات دربار شد و در حقيقت وظايف وزير دربار را انجام مىداد.
سميعى از سال 1319 تا 1321 ش، سفير ايران در افغانستان بود و سپس در
كابينه على سهيلى كه در 28 بهمن 1321 تشكيل شد وزير مشاور و از 19 تير 1322 وزير
كشور شد و تا نهم شهريور 1322 در اين سمت بود.
اديب السلطنه همانطور كه مورد اعتماد رضا شاه بود مورد اعتماد محمد
رضا پهلوى نيز بود و از سال 1325 ش، در سمت رياست دربار پهلوى دوم به خدمت پرداخت.
اديب السلطنه از فراماسونرهاى قديمى و عضو لژهاى بيدارى ايران و انجمن اخوت بود.
هنگامى كه محمد رضا پهلوى در سال 1327 ش، به اروپا رفت. اديب السلطنه يكى از اعضاى
شوراى سلطنتى بود.
مدتى انجمن ادبى تهران، تحت رياست او اداره مىشد و مدتى هم رئيس
فرهنگستان و رئيس انجمن تربيتبدنى و پيشاهنگى بود. مدتى هم حكومت آذربايجان را بر
عهده داشت. اديب السلطنه در 15 بهمن 1332 درگذشت.
(فهرست اسامى و مشخصات نمايندگان 24 دوره مجلس شوراى ملى، ص 9؛ فهرست
مؤلفين كتب چاپى، ج 2، ص 755؛ تاريخ بيست ساله ايران، ج 2، ص 7؛ زندگينامه رجال و
مشاهير ايران، ج 4، ص 65- 68).
(4). پيش از اين زمان اسماعيل اميرفضلى نسبت
به رفتار ماكوئىها به رهبرى اقبال السلطنه اظهار نارضايتى كرده بود. (ن ك: خبر
پنجشنبه 29 دى 1300).
(5). تلگراف رئيس اركان حرب كل قشون به امير
لشكر شمال غرب؛ 2/ 11/ 1300، اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى سياسى، س 1300؛ پ 97،
ص 66.
(6). گزارش گمرك محمره به اداره مركزى كل
گمرك، 2/ 11/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 300، ك 1/ 30، پ 50، ص 4.
(7). در نتيجه شكايات فراوان از اين قبيل
پستها، و پىگيرى وزارت خارجه پست هندى منحل گشت. (اسناد وزارت خارجه، سال 1300،
ك 1/ 30، پ 50، ص 3).
(8). روزنامه ايران، 3/ 11/ 1300، ص 3.
(9). مراسله مفتح الملك از بغداد به وزارت
خارجه، 2/ 11/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 45، پ 10، ص 104.
(10). تلگراف امير لشكر شمال غرب به رئيس
اركان حرب كل قشون، 2/ 11/ 1300، اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى سياسى، س 1300، پ
97، ص 29.
(11). دستور حاشيه سند فوق.
(12). تلگراف رئيس اركان حرب كل قشون به امير
لشكر شمال غرب، 5/ 11/ 1300، اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى سياسى، س 1300، پ 97،
ص 35.
(13). اعلان مذكور به شرح ذيل بود: «تجارتخانه
برادران تومانيانس از تاريخ نشر اين اعلان، مطابق با صورتى كه به كميسيون دادهاند
در مركز يا نقاط ديگر حق فروش يا انتقال املاك تجارتخانه را به غير به هيچوجه
ندارند و هرمعاملهاى نسبت به املاك مزبور بشود باطل و از درجه اعتبار ساقط است.»
(14). روزنامه ايران، 2/ 11/ 1300، ص 1.
(15). با اعلام استقرار نظام شوروى در
ارمنستان در 29 نوامبر 1920 م/ 8 آذر 1299، در كمتر از يك ماه، اخبار ورود
دستههاى چند صد نفرى ارامنه به تبريز و عزيمت عدهاى از آنها به قزوين، همدان،
تهران و ... در مطبوعات ايران منتشر شد. با ورود آنان به ايران، براى حل و فصل
مشكلات معيشتى ايشان، «پرنس آرقوتيان» وزيرمختار جمهورى سابق ارمنستان، كوششها و
اقداماتى را از جمله درخواست از جامعه ارامنه ايران براى كمك به آنان، انجام داد.
آرقوتيان به نقاط مختلفى كه ارامنه ايران زندگى مىكردند، رفت و از آنان براى
مهاجرين كمك مالى دريافت كرد. با استقرار و تثبيت حاكميت بلشويكها در ارمنستان،
دامنه فشار بر ارامنه چنان بالا گرفت كه منجر به قيام ارامنه بر ضد بلشويكها و
سركوب آنها در 18 فوريه 1921 شد كه در نتيجه آن پناهندگان بيشترى به ايران آمدند.
در بين پناهندگان علاوهبر مردم عادى تعداد زيادى از نخبگان سياسى و نظامى و
دولتمردان سابق ارمنستان حضور داشتند كه حضور آنها در تبريز باعث شد دولت شوروى
فشار زيادى را براى بازگرداندن و يا اخراج آنان از آذربايجان ايران وارد آورد.
همين فشارها موجب بازگشت تعدادى از ارامنه به ارمنستان شد. وزيرمختار شوروى با
مقايسه قيام «لاهوتى خان» در تبريز با قيام داشناكسيون بر ضد دولت بلشويكى به دولت
ايران گوشزد كرد: همانطور كه اتحاد شوروى، لاهوتى خان و گروهش را پس از پناهندگى
به خاك شوروى خلع سلاح و تحت كنترل و مراقبت گرفت، دولت ايران هم بايد مهاجرين
ارامنه را تحت كنترل درآورده و از نواحى مرزى آذربايجان اخراج كند (روزنامه ايران،
28 تا 20 دى 1299؛ ارمنستان در آستانه قرن بيستم، ص 159- 155، 162- 161؛ توفان بر
فراز قفقاز، ص 416- 411؛ اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 45، پ 15).
(16). دستور حاشيه سند ذيل.
(17). بندر شرفخانه در 18 كيلومترى غرب شبستر
و در ساحل شرقى درياچه اروميه است اين منطقه داراى راهآهن و اسكله براى كشتيرانى
است.
(18). تلگراف امير لشكر شمال غرب به رئيس
اركان حرب كل قشون، 2/ 11/ 1300، اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى سياسى، س 1300، پ
97، ص 29.
اسم الکتاب : روز شمار تاريخ معاصر ايران المؤلف : فراهانى، حسن الجزء : 1 صفحة : 513