چهارشنبه 22 آذر 1300/ 14 دسامبر 1921/ 14 ربيع الثانى 1340

* ورود نظام السلطنه و هيئت همراه به مشهد

نظام السلطنه با همراهى بيست نفر از سواران بختيارى تحت امر رضا قلى خان برادرزاده صمصام السلطنه، وارد مشهد شد. در اين سفر محمد تقى خان پسر نظام السلطنه، «مغيث السلطنه» معاونش و سعد الملك، همراه او بودند. نظام السلطنه برخلاف رسم معمول از قبول هداياى حكام نواحى كه به والى جديد تقديم مى‌شد خوددارى كرد. به عنوان نمونه «سردار معزز بجنوردى» تعدادى اسب و مقدارى پول براى او فرستاد كه به دستور نظام السلطنه پول‌ها را پس‌فرستادند ولى اسب‌ها را به اصطبل وى بردند. 1

[تصوير] سردار معزز بجنوردى‌

* مخالفت شركت استاندارد اويل با پيشنهادهاى دولت ايران‌

به دنبال اصرارهاى دولت ايران به منظور افزايش سهم خود از نفت استخراجى شمال و وثيقه گذاشتن عايدات توتون و ترياك به جاى عايدات نفت جنوب در قبال استقراض پنج ميليون دلارى از شركت استاندارد اويل آمريكايى، اين شركت كه نياز مالى ايران را به خوبى تشخيص داده بود، به بيش از ده درصد حق دولت ايران از نفت استخراجى و وثيقه گذاشتن عايدات توتون و ترياك در قبال اعطاى وام پنج ميليون دلارى به ايران رضايت نداد. 2

اين خبر را امروز حسين علاء در تلگرافى به احمد قوام اطلاع داد. 3

______________________________
(1). گزارش‌هاى كنسولگرى انگليس در مشهد، ص 184- 185؛ روزنامه ايران، 26/ 9/ 1300.

(2). با اينكه، قوام سعى در وثيقه گذاشتن عايدات تنباكو و ترياك در قبال استقراض از كمپانى داشت، ولى بحران مالى به وى اجازه انتخاب نداد و نهايتا شرايط استاندارد اويل را مبنى بر وثيقه گذاشتن عايدات نفت جنوب پذيرفت. قوام در پاسخ به تلگراف حسين علاء به وى خاطرنشان ساخت كه نرسيدن پول براى دولت او ايجاد مخاطره خواهد كرد. قوام در بخشى از تلگراف خود خطاب به حسين علاء اظهار داشت: «... در هرصورت چون در مقابل نرسيدن حقوق قشون و ادارات به هيچ‌وجه، امكان مقاومت و تحمل باقى نمانده به جناب‌عالى اختيار داده مى‌شود كه به هرطريق ممكن گردد عمل استقراض را خاتمه داده و بدوا هرمبلغ كه ممكن شود به‌طور مساعده برسانيد كه هرگاه به فوريت وجه نرسد از شدت اضطرار كابينه استعفا خواهم نمود ...» ولى مشكلى كه وجود داشت اين بود كه انگليسى‌ها با وثيقه گذاشتن عايدات نفت جنوب مخالف بودند. (نفت شمال، ص 32- 30).

(3). نفت شمال، ص 30- 29.