يكشنبه 7 آبان 1300/ 30 اكتبر 1921/ 28 صفر 1340

* انتصاب نظام السلطنه به سمت والى خراسان‌

روزنامه بهار از انتصاب نظام السلطنه به سمت والى خراسان خبر داد. جمعى از بزرگان و معاريف شهر مشهد با مخابره چند تلگراف براى نظام السلطنه، انتصاب وى را به اين مقام تبريك گفتند. 1

* تشكيل كميسيون براى بررسى حادثه بازار اصفهان‌

عصر امروز، كميسيونى جهت بررسى حادثه اتفاق افتاده در بازار اصفهان‌ 2 با حضور كارگزار اصفهان، رئيس عدليه، رئيس نظميه و رئيس ژاندارمرى اصفهان در محل ساختمان حكومت اصفهان تشكيل شد. از طرف علما نيز چهار نفر نماينده در اين كميسيون حضور يافتند. هدف علما از شركت در اين كميسيون، بررسى علل اصلى وقوع اين ماجرا بود. همچنين مى‌خواستند مشخص شود كه چرا پليس در بازار شليك كرده است ولى سايرين اين جلسه را براى استنطاق اشخاص دستگير شده در روز واقعه، تشكيل داده بودند. ازاين‌رو، اين كميسيون در نهايت متشنج شده و بدون اينكه به نتيجه‌اى برسد، پايان يافت. هشت نفر از مظنونين نيز مرخص شده و رفتند و فقط چهار نفر آنها باقى ماندند. 3

* خروج احسان اللّه خان و همراهانش از ايران‌

درحالى‌كه نيروهاى دولتى از سوى غازيان‌ 4 به انزلى نزديك شده و ورود خود را با شليك صدها گلوله اعلام مى‌كردند، احسان اللّه خان و همراهان او كه از روز قبل در بندر انزلى بودند به سوى يك كشتى مسافرى‌ 5 روسى كه در انتظار آنها لنگر انداخته بود حركت كردند. 6

برخى افراد سرشناس كه به همراه احسان اللّه خان عازم شوروى شدند عبارت بودند از: محمد جعفر كنگاورى، رضا خواجوى، سيد ابو القاسم ذره، ابراهيم امينى، لادبن نورى، سيد عبد الحسن حسابى، على اكبر ناصرى، حسين‌زاده درجزى، سردار صحيحى، احمد مسافر معروف به انف، عبد الحسين معز السلطان، آشورى و كبريت خان. احسان اللّه خان قبل از سوار شدن به كشتى جملاتى خطاب به تماشاگران ناظر صحنه ادا كرد و گفت: «اى هموطنان، ما براى آزادى شما آمده بوديم و چون خيانت سرداران مانع از انجام خيالات ما شد اين مأموريت بزرگ را به وقت ديگر و بسيار نزديك موكول مى‌كنيم!» 7

______________________________
(1). روزنامه بهار، 7/ 8/ 1300.

(2). ن ك خبر 30/ 7/ 1300.

(3). تلگراف كارگزار اصفهان به وزارت خارجه، 9/ 8/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 48، پ 9، ص 2.

(4). غازيان: شهرى متصل به بندر انزلى است. فاصله بين غازيان و بندر انزلى يك كانال طبيعى است كه مرداب را به درياى خزر متصل مى‌كند.

(5). البته در كتاب شوروى و جنبش جنگل در صفحه 577 در اين خصوص آورده شده است: امروز لادبن اسفنديارى و چند تن از دوستانش سوار بر دو فروند كشتى جنگى شوروى انزلى را به قصد بادكوبه ترك كردند.

(6). هنگامى كه كشتى حامل احسان اللّه خان و همراهان او از تيررس دور شده بود قواى دولتى رسيدند و چند تير نيز، به سوى كشتى شليك كردند. شايد در اين لحظات ناظران صحنه نتوانستند به حقيقت جريان پى ببرند و از توافق‌هاى پشت صحنه اطلاع حاصل نمايند، اما در سال‌هاى بعد كسانى كه نهضت جنگل را دقيقا مورد بررسى قرار دادند و مدارك و اسناد منتشرشده درباره جنگل، از جمله خاطرات سرلشكر كوپال را مطالعه كردند در تصنعى بودن اين صحنه، كمترين ترديدى نمى‌توانند به خود راه دهند.

فراريان شورشى تا سال 1934 ميلادى به زندگى عادى خود ادامه مى‌دادند.

اغلب آنها از وضع خود ناراضى بودند. از سال 1934 به بعد هنگامى كه استالين دست به تصفيه زد، اكثريت آنان اعدام يا زندانى شدند.

احسان اللّه خان نيز كه در شمار ناراضى‌ها بود، زندانى شد و به سيبرى تبعيد گرديد. در سال 1939 وى در شرايط سختى در اردوهاى كار اجبارى سيبرى جان سپرد. همسرش كه دختر يكى از مالكان سرشناس و متنفذ لاهيجان بود، بعد از شهريور 1320 به ايران بازگشت و پس از هفت سال از دنيا رفت.

(كتاب گيلان، ج 2، ص 235).

(7). كتاب گيلان، ج 2، ص 234.