* انتصاب كفيل خزانه‌دارى كل‌

«عميد الملك» كه مدتى در وزارت ماليه و خزانه‌دارى، داراى مقام مهمى بود امروز به سمت كفالت خزانه‌دارى كل منصوب شد. 12

* موافقت دولت با پرداخت مبلغ يك هزار تومان به كارليه بلژيكى‌

هيئت دولت با پرداخت مبلغ يك هزار تومان به بازماندگان موسيو «كارليه بلژيكى» رئيس گمرك بندر لنگه كه به دليل بيمارى در بوشهر فوت نموده بود، موافقت كرد. 13

* درخواست وزارت فلاحت و تجارت براى آزادى دو تن از كاركنان اين وزارتخانه‌

وزارت فلاحت و تجارت و فوايد عامه براى آزادى دو نفر از كاركنان اين وزارتخانه كه به جاى «مدبر الملك» 14 دستگير شده بودند، براى سيد ضياء الدين طباطبائى، نامه‌اى ارسال نمود.

در اين نامه خطاب به سيد ضياء تصريح شده است: پس از اينكه مأمورين حكومت‌نظامى موفق نمى‌شوند مدبر الملك را دستگير نمايند، در عوض «اسد اللّه خان» و «محمد قلى خان» را (برادران او كه از كاركنان وزارت فوايد عامه بودند)، دستگير مى‌نمايند. وزارت فوايد عامه كه اين كارمندان خود را بى‌تقصير مى‌دانست، با توجه به معوق ماندن كارهاى مرجوعه به آنان درخواست آزادى آنها را نمود. 15

______________________________
(1). در ساختار جديد وزارت جنگ بنا به پيشنهاد رضا خان، بريگاد مركزى به قواى قزاق پيوست كه خود اقدامى براى تقويت قواى قزاق بود. از ديگر اقدامات مسعود كيهان در سمت وزارت جنگ تقاضاى اعطاى نشان درجه اول براى كلنل هنرى اسمايس و ژنرال آيرونسايد و برخى ديگر از افسران انگليسى بود. (اسناد موسسه تاريخ معاصر، شم 4558- ن).

(2). تاريخ معاصر ايران، س 1379، شم 15 و 16، ص 208.

(3). ميرزا ابو القاسم خان عميد ملقب به انتظام الملك در سال 1299 ق، در تهران متولد شد. پس از انجام تحصيلات مقدماتى و متوسطه، وارد مدرسه علوم سياسى شد و دوره درس مزبور را به پايان رساند در سال 1321 ق، در وزارت امور خارجه استخدام شد و چون به زبان فرانسه مسلط بود در زمره مترجمين وزارت امور خارجه درآمد. سپس به معاونت اداره ترجمه منصوب شد و در سال 1327 ق، مدير دايره ترجمه و مطبوعات شد. در سال 1332 ق، به رياست اداره گذرنامه منصوب گرديد و سرانجام در 1297 ش، به جاى ميرزا حسين خان معين الوزراه كه به مقام فوائد عامه ارتقاء يافته بود، به رياست كابينه وزارت امور خارجه منصوب گرديد و در 25 آذرماه 1297 از طرف وثوق الدوله رئيس الوزراء، هيئتى به رياست مشاور الممالك انصارى وزير امور خارجه و به عضويت ذكاء الملك فروغى، حسين معين الوزاره و ميرزا ابو القاسم خان انتظام الملك براى شركت در كنفرانس صلح ورساى براى احقاق حق دولت ايران كه در جنگ بين المللى خسارات زيادى متحمل شده بود، به پاريس رفت و ليكن هيئت ايرانى را به كنفرانس راه ندادند. در اين مأموريت ميرزا ابو القاسم انتظام الملك زحمات زيادى متحمل گرديد.

وقتى هيئت به ايران بازگشت، انتظام الملك در پاريس باقى ماند تا همكارى لازم را با نصرت الدوله وزير جديد امور خارجه به عمل آورد. انتظام الملك در سال 1299 ش، به ايران بازگشت و رياست اداره اروپا به وى واگذار شد. در خردادماه 1304، با سمت وزيرمختار در رم عازم ايتاليا شد. در اين مأموريت، سفارتخانه‌هاى ايران در مجارستان و چكسلواكى به صورت «آكرديته» با وى بود. انتظام الملك قريب چهار سال در اين مأموريت باقى ماند. سرانجام در بهمن 1300 ش، به ايران احضار و به عنوان كفيل وزارت خارجه، به شاه و مجلس معرفى گرديد. انتظام الملك كه نام خانوادگى عميد را براى خود انتخاب كرده بود مدتى هم در مدرسه علوم سياسى، تاريخ ايران تدريس مى‌نمود. (زندگينامه و شرح حال وزراى امور خارجه، ص 277).

(4). روزنامه ايران، 16/ 12/ 1299، ص 1.

(5). اداره صحيه در آن زمان زير نظر وزارت داخله بود. (م).

(6). روزنامه ايران، 16/ 12/ 1299، ص 2.

(7). همان، ص 1.

(8). وزارت خارجه به اين نامه حكومت‌نظامى تهران پاسخ داد، براى جلوگيرى از وقوع برخى مشكلات لازم است منع اتباع خارجى از فروش مشروبات با حضور نماينده وزارت خارجه صورت بگيرد. (اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 26، پ 1، ص 9).

(9). صادق صادق (مستشار الدوله) از وكلاى تندرو و همفكر و همراه تقى‌زاده در مجلس شوراى ملى اول بود. وى از جمله كسانى بود كه مانع ثبت كلمه مشروعه در دستخط فرمان مشروطيت توسط مظفر الدين شاه شد. پس از فتح تهران به عضويت مجلس عالى و هيئت مديره انقلاب درآمد. در مجلس دوم به رياست مجلس رسيد. سمت‌هاى بعدى وى در وزارت داخله، پست و تلگراف، فوايد عامه و وزير مشاور بود كه در دولت‌هاى مشروطه به آن سمت‌ها نائل آمد. وى در جريان قرارداد 1919 به مخالفت با قرارداد پرداخت و تبعيد شد، پس از كودتا تحت تعقيب سيد ضياء قرار گرفت اما با عزل سيد ضياء ظاهرا مشكلات وى نيز خاتمه يافت و به خدمت رضا خان درآمد. وى عضو و رئيس مجلس مؤسسانى بود كه در 1304 ش، رضا خان را به سلطنت برگزيد. در سال 1309 ش، به سفارت ايران در تركيه منصوب شد و سفر رضا شاه به تركيه در زمان سفارت او صورت گرفت. وى پس از پنج سال مأموريت در تركيه، به تهران احضار گرديد و به نيابت توليت مدرسه عالى سپهسالار انتخاب گرديد و پس از مدت كوتاهى بازنشسته شد در مرداد 1321 ش، در دولت قوام السلطنه، وزير مشاور كابينه قوام السلطنه بود. در سال 1328 ش، سناتور انتصابى آذربايجان شد. سرانجام مستشار الدوله در سال 1332 ش، در سن 88 سالگى در تهران درگذشت و در مقبره ظهير الدوله دفن گرديد. (تاريخ بيست ساله، ج 1، ص 96، 97، 189؛ خاطرات سرريدر بولارد، ص 449- 448؛ خاطرات من ... ص 366- 367؛ شرح حال رجال سياسى و نظامى ايران، ج 2، ص 908- 909).

(10). خانواده مستشار الدوله پس از دريافت اين اخطار در نامه‌اى به رئيس الوزراء با اظهار بى‌اطلاعى از محل اختفاى وى و ابراز نگرانى از اين بابت از سيد ضياء الدين طباطبايى خواستند، دستور دهد تا حكومت‌نظامى متعرض منزل آنان نشود. (اسناد موسسه تاريخ معاصر، شم 4202- ن).

(11). مراسله حكومت‌نظامى تهران به خانواده مستشار الدوله، 15/ 12/ 1299، اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم- 2403- ن.

(12). روزنامه ايران، 16/ 12/ 1299، ص 1.

(13). زندگانى سياسى، اجتماعى سيد ضياء الدين طباطبايى، ص 206.

(14). ابراهيم سهراب‌زاده (مدبر الملك) قبل از كودتاى 1299 ش، به همراه ميرزا حسين خان سهام الدوله، منشى سفارت اتريش، جمعيتى به نام سوسياليست تشكيل داده بود. سهراب‌زاده نماينده مراغه در پنجمين دوره مجلس شوراى ملى، وى در غائله جمهورى رضا خان از جمله سركردگان جمهورى‌خواهان بود كه تظاهراتى به هوادارى از جمهورى در تهران برپا كردند. سهراب‌زاده در آذر 1304 ش، از مراغه به نمايندگى مجلس مؤسسان برگزيده شد تا سلطنت را به رضا خان انتقال دهد. پس از پايان دوره نمايندگى رسوايى اخلاقى و مالى كه مربوط به تصرف غيراخلاقى اموال عزيز خان خواجه بود وى را راهى زندان كرد و تمامى اموالش توسط رضا شاه مصادره شد. (شرح حال رجال ايران، ج 2، ص 325 و 326؛ رضا شاه، خاطرات سليمان بهبودى، ص 23- 22؛ ديده‌ها و شنيده‌ها، ص 437؛ تاريخ بيست ساله، ج 3، ص 558؛ خاطرات عز الممالك، ص 260، روزنامه اطلاعات، 20/ 5/ 1305، ص 2).

(15). مراسله وزارت فلاحت و تجارت و فوايد عامه به رياست وزرا، 15/ 12/ 1299، اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم 4201- ن.