دوشنبه 30 مرداد 1300/ 22 اوت 1921/ 17 ذى الحجه 1339

* اعزام هيئت مصلحه از مشهد به نزد شجاع الملك‌

كلنل پسيان به درخواست مردم مشهد هيئتى متشكل از قائم‌مقام التوليه‌ 1، مجتهد شيخ حسن پايين خيابانى، حاج ميرزا يحيى ناظر، معتمد الوزاره، حاج امين التجار، ميرزا سواحلى هاديون، عباس على خان و حاج عبد الحسين خان را براى مذاكره با شجاع الملك‌ 2 و ترغيب وى به فراخواندن طوايف به حمايت از پسيان به طرف كاريز اعزام نمود. قرار بود اين گروه شجاع الملك را راضى نمايد يكى از پسران خود را براى دادن اطمينان به مشهد اعزام نمايد. 3

* تقاضا براى اعزام نيرو به ممسنى‌

جواد بوشهرى (امير همايون) 4 پسر معين التجار كه در فارس به نمايندگى از پدر عمل مى‌كرد به نيرويى كه نصرت السلطنه براى اعزام به ممسنى فراهم ساخته بود راضى نشده و پنجاه سرباز ديگر به همراه يك عراده توپ كوهستانى مى‌خواست. از آنجا كه اعزام اين عده حداقل دو هزار تومان هزينه داشت و منوط به تصويب وزارت داخله بود، نصرت السلطنه والى فارس از وزارت داخله در اين‌باره كسب تكليف كرد. 5

* تصرف لنگرود

احسان اللّه خان با پانصد نفر از داركلا به لنگرود حمله كرده‌ 6 و شهر را به‌تصرف درآورد. 7

______________________________
(1). قائم‌مقام التوليه، پسر حاجى ميرزا سيد، از ملاكين و شخصيت‌هاى متنفذ آن روزگار خراسان است كه با انگليسى‌ها روابط دوستانه‌اى داشت (فرهنگ رجال، قاجار، ص 142).

(2). در آن زمان شجاع الملك جنگجويان طوايف بربرى، هزاره و تيمورى را براى هجوم به ژاندارم‌ها به گرد خود جمع كرده بود (گزارش‌هاى كنسولگرى انگليس در مشهد، ص 108).

(3). گزارش‌هاى كنسولگرى انگليس در مشهد، ص 110.

(4). جواد بوشهرى معروف به امير همايون، متولد 1272 ش، فرزند حاج محمد معين التجار بوشهرى. تحصيلات او در اروپا در رشته تجارت و اقتصاد بود. از جوانى به شغل خانوادگى خود كه تجارت بود پرداخت و در ضمن در محافل سياسى تهران نيز رفت‌وآمد مى‌نمود. در كودتاى 1299 در زمره رجالى بود كه بازداشت شد و در مدت حكومت سيد ضياء در زندان بود. در دوره هفتم از تهران به وكالت مجلس انتخاب شد، ولى نتوانست در ادوار بعدى انتخاب شود.

براى اولين‌بار در 1326 ش، در ترميم چهارم كابينه قوام السلطنه به وزارت پست و تلگراف و تلفن معرفى شد. در كابينه عبد الحسين هژير وزير كشاورزى بود. در كابينه دكتر محمد مصدق به وزارت راه برگزيده شد و در همين سمت بود كه مهماندارى لرد استوكس لرد اول خزانه‌دارى و وزير مشاور انگليس كه براى مذاكره به ايران آمده بود، به عهده او قرار گرفت.

در ادوار مختلف مجلس سنا، سناتور انتخابى تهران بود و از سال تأسيس مجلس سنا تا هنگام مرگ اين سمت را دارا بود. دو دوره نيز نايب‌رئيس مجلس سنا گرديد. رياست جشن‌هاى 2500 ساله هم با او بود. در اواخر عمر بانك ملى براى وصول مطالباتش عليه او اجرائيه صادر كرد و قسمتى از املاك و اموال او را بابت اصل و بهره‌هاى دريافتى تصاحب نمود. وى در سال 1351 درگذشت. (شرح رجال سياسى و نظامى معاصر ايران، ج 1، ص 318- 319).

(5). تلگراف نصرت السلطنه به وزارت داخله، 30/ 5/ 1300، اسناد ملى ايران، شم ت 293001492.

(6). پس از اين حمله، نيروهاى قزاق در بيست و پنجم اوت (2 شهريور) با يك ضد حمله شهر را بازپس گرفتند. در اين درگيرى بخشى از نيروهاى احسان اللّه خان اسير و تعدادى نيز كشته و زخمى شدند. خود احسان اللّه خان با گروه كوچكى از نفرات خود به داركلا بازگشت.

لازم به ذكر است كه احسان اللّه خان در 26 مردادماه با كشتى از انزلى به داركلا واقع در سى و دو مايلى شرق انزلى رفته بود تا از سمت شمال به نيروهاى دولتى حمله‌ور شود. به دنبال اين اقدام خودسرانه احسان اللّه خان، ميرزا كوچك خان طى نامه‌اى از وى خواسته بود از تعقيب نقشه‌اش منصرف شود. (جنبش ميرزا كوچك خان بنابر گزارش‌هاى سفارت انگليس، ص 35 و 30- 29).

(7). جنبش ميرزا كوچك خان بنابر گزارش‌هاى سفارت انگليس، ص 35- 34.