يكشنبه 18 ارديبهشت 1300/ 8 مى 1921/ 29 شعبان 1339

* تقاضاى مجازات عاملين فجايع كرمان‌

كيخسرو شاهرخ در نامه‌اى به سيد ضياء الدين طباطبايى رياست وزرا و وزير داخله با اشاره به فجايع و جنايات ماشاء اللّه نام گماشته بانك شاهنشاهى و همدستانش در كرمان نسبت به زرتشتيان و ارامنه و قضيه قتل پسر نرسس ارمنى اظهار داشت: اكنون كه عاملين ارتكاب اين جنايت فجيع دستگير و به جنايات خود اعتراف نموده‌اند، مردم منتظر صدور حكم مجازات آنها مى‌باشند. 1

* معرفى مديركل وزارت ماليه‌

بعد از اتخاذ تصميم هيئت دولت مبنى بر واگذارى مقام مديركلى وزارت ماليه برعهده «ميرزا محمد على خان فرزين» 2، وزارت ماليه امروز ضمن معرفى وى به وزارت داخله از آن وزارتخانه و ادارات تابعه آن درخواست كرد امضاى مشار اليه را رسما به سمت مذكور، بشناسند. 3

* چگونگى تحويل دادن اسلحه و مهمات پليس جنوب‌

سفارت انگليس بنا به درخواست دولت انگليس و حكومت هندوستان و كلنل فريزر مفتش كل قشون جنوب، از وزارت امور خارجه، سؤال كرد دولت ايران در چه تاريخى قصد دارد پليس جنوب را تحويل بگيرد و تحت چه شرايطى اسلحه و مهمات متعلق به پليس جنوب را تحويل خواهد گرفت. 4

______________________________
(1). نامه كيخسرو شاهرخ به سيد ضياء الدين طباطبايى، 18/ 2/ 1300، اسناد ملى ايران شم ت 293005975.

(2). محمد على فرزين معروف به كلوپ در سال 1257 ش، متولد شد. وى اصالتا از اهالى فيروزآباد خمين بود. پدرش ميرزا مسيح اصفهانى در وزارت علوم به كار اشتغال داشت. محمد على فرزين تحصيلات ابتدائى را در مدارس جديد التأسيس گذراند و سپس وارد مدرسه دار الفنون شد. وى مدتى در همدان، حسابدار كلوپ فرانسوى‌ها بود و ازاين‌رو، به ميرزا محمد على خان كلوپ معروف شد. وى به مدت 9 سال در اداره گمرك خدمت كرد.

فرزين در اوايل مشروطيت، انجمن فرهنگ را از محصلين ايرانى تشكيل داد كه بعدها به شركت فرهنگ تبديل شد و مدرسه فرهنگ در تهران نيز از آثار اين شركت بود. وى در سال 1329 ق، به سمت رياست ماليه همدان منصوب شد. در انتخابات دوره سوم مجلس شوراى ملى به همراه اميرنظام قره‌گوزلو به نمايندگى از مردم شهر همدان به مجلس شوراى ملى راه يافت. فرزين در مجلس سوم به فرقه دموكرات پيوست. همزمان با تشكيل مجلس سوم جنگ جهانى اول نيز آغاز شد، به دنبال ورود قواى نظامى متجاوز به خاك ميهن، به همراه ساير آزادى‌خواهان به غرب كشور مهاجرت كرد و در سال 1335 ق، در حكومت موقتى در تبعيد كه در كرمانشاهان تحت رياست نظام السلطنه تشكيل شد، به سمت وزارت دارايى منصوب گرديد.

پس از بازگشت از مهاجرت، مدتى رئيس اداره حسابدارى وزارت ماليه بود و بعد در سال 1304 ش، وزيرمختار ايران در آلمان شد. پس از چند سال در بهمن 1307 ش، در كابينه مخبر السلطنه هدايت، كفيل وزارت خارجه شد و از شهريور 1308 ش، در همان كابينه به وزارت ماليه رفت. باز در همان كابينه از اواخر آبان 1308 ش، وزير خارجه شد. در ارديبهشت 1309 فرزين از وزارت امور خارجه بركنار و جاى خود را به محمد على فروغى داد و به سمت وزيرمختار ايران عازم برلين گرديد. فرزين در سال 1313 معاون بانك ملى ايران شد و در سال 1315 به قائم‌مقامى بانك ارتقاء يافت. در آبان‌ماه 1318 كه احمد متين دفترى به نخست‌وزيرى تعيين گرديد، پست وزارت ماليه اين كابينه به سرتيپ رضا قلى امير خسروى رئيس بانك ملى ايران داده شد و فرزين در همين تاريخ به رياست بانك ملى تعيين گرديد. وى سال‌ها بعد در شهريور 1320 هنگامى كه رياست بانك ملى را عهده‌دار بود به رياست دربار منصوب شد. سرانجام محمد على فرزين در 22 دى 1320 ش، درگذشت. (شرح حال رجال ايران، ج 3، ص 450- 449، شرح حال وزراى امور خارجه، صص 281- 283؛ يادداشت‌هاى قزوينى، ج 8، ص 219؛ رجال و حاكمان كمره و جاپلق، ص 752- 751).

(3). مراسله وزارت ماليه به وزارت داخله، 18/ 2/ 1300، اسناد سازمان ملى ايران، شم ت 290005735.

(4). مراسله سفارت انگليس به وزارت خارجه، 18/ 2/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 51، پ 5، ص 12 و 13.