جمعه 26 فروردين 1300/ 15 آوريل 1921/ 6 شعبان 1339

* تجاوز قشون روسيه به خاك ايران‌

قشون روسيه از منطقه «بيله‌سوار» 1 و «موران» 2 به خاك ايران تجاوز نمودند. يد اللّه خان سيف السلطان رئيس طايفه «آلارلو» 3 به كمك «آقا لار بيگ» رئيس طايفه «موران» با تقريبا هزار نفر نيروى مسلح كه در اختيار داشتند به جنگ با روس‌ها پرداختند. 4

* تسليم شدن خداوردى خان‌

پيرو اقدامات كلنل «محمد تقى خان» حاكم نظامى خراسان براى دستگيرى و قلع و قمع «خداوردى» و در نتيجه مصادمه اخيرى كه به وقوع پيوست، «خداوردى» و همراهان او به كلى مضمحل و رشته آنها از هم گسيخته شد، 5 امروز يك نفر از طرف خداوردى به بجنورد آمده و از حكومت آنجا براى وى تأمين خواست.

حكومت بجنورد نيز، براى رفع غائله و مزاحمت وى از طرف دولت به او تأمين داد و هنگام غروب «خداوردى» با دو برادر و بيست و يك نفر از همراهانش به بجنورد 6 وارد شده و خود را به حكومت آنجا تسليم كردند. 7

* ورود دويست ژاندارم به بجنورد

ماژور «محمود خان نوذرى» كه به همراه دويست نفر ژاندارم جهت تحويل گرفتن «خداوردى» ظهر امروز به بجنورد وارد شده بودند، 8 او را به همراه بيست و چهار نفر از نيروهايش از «سردار معزز» تحويل گرفتند. 9

______________________________
(1). بيله‌سوار در شمال‌شرقى استان اردبيل در مشرق دشت مغان، كنار مرز ايران و جمهورى آذربايجان، قرار دارد و مشتمل است بر بخش‌هاى مركزى، قشلاق دشت، چهاردهستان و دو شهر جعفرآباد. بيله‌سوار از شمال به شهرستان پارس‌آباد، از مشرق به مرز ايران و جمهورى آذربايجان، از جنوب به شهرستان گرمى و از مغرب به شهرستان‌هاى پارس‌آباد و گرمى محدود است. اراضى آن با چند چشمه و رود آبيارى مى‌شود. مهم‌ترين رود آن رودخانه موسمى بالهارود (يا بلغارچاى) به طول 168 كيلومتر است كه از كوه‌هاى اوجارود در شهرستان گرمى سرچشمه مى‌گيرد و پس از مشروب كردن زمين‌هاى بيله‌سوار در جمهورى آذربايجان به درياچه محمود چاله مى‌ريزد. اين رود در مسير خود قسمتى از مرز ايران و جمهورى آذربايجان را تشكيل مى‌دهد. برخى از تيره‌هاى ايل سون (شاهسون) در شهرستان بيله‌سوار قشلاق مى‌كنند. اين شهرستان، با راه شوسه با اردبيل و گرمى ارتباط دارد. در 1316 ش، بر طبق قانون تقسيمات كشور، بيله‌سوار مركز (بخش) اوجارود- مغان در شهرستان اردبيل شد. در 1329 ش، دهستان مغان (مركز آن بيله‌سوار) مشتمل بر 57 ده جزو شهرستان مشكين شهر (خياو) به شمار مى‌آمد. در 1330 ش، دهستان بيله‌سوار جزو بخش گرمى از شهرستان اردبيل بود. در تقسيمات كشورى، در 1355 ش، شهر بيله‌سوار مركز بخش حومه و مركز شهرستان مغان بود. در تيرماه 1370 بيله‌سوار تبديل به شهرستان شد و مركز آن شهر بيله‌سوار تعيين گرديد. (جغرافياى مفصل ايران، ج 1، ص 67؛ فرهنگ جغرافيايى آبادى‌هاى كشور جمهورى اسلامى ايران، ج 4، ص 12- 13).

(2). منطقه‌اى مرزى در شمال‌غربى ايران كه نزديك بيله‌سوار قرار دارد.

(3). آلارلو: طايفه‌اى در شمال‌غربى ايران مى‌باشند.

(4). تلگراف كارگزارى اردبيل به وزارت خارجه، 26/ 1/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 40، پ 8، ص 3.

(5). روزنامه ايران، 28/ 1/ 1300، ص 2.

(6). قبل از اينكه، خداوردى خود را به حكومت بجنورد تسليم نمايد شجاع الممالك نيز، با عده‌اى از سوى حكومت دره‌جز براى تأمين دادن به خداوردى روز بيستم فروردين عازم درونگر شده بودند. (روزنامه ايران، 21/ 1/ 1300، ص 2).

(7). روزنامه ايران، 29/ 1/ 1300، ص 2.

(8). تلگراف كارگزارى بجنورد به مشهد، 26/ 1/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 42، پ 2، ص 3.

(9). تلگراف معتصم السلطنه كارگزار خراسان به وزارت خارجه، 27/ 1/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 42، پ 2، ص 1.