حكومت و رهبرى امّت اسلامى حق امام معصوم است. اما در زمان غيبت امام معصوم (ع)، رهبرى و اداره جامعه مسلمين چه مى‌شود؟ آيا رهبرى و اداره جامعه، رها شده يا به افرادى خاص سپرده شده است؟

در اينكه در عصر غيبت نيز نياز به رهبر وجود دارد، هيچ ترديدى وجود ندارد. بديهى است تا وقتى كه زندگى اجتماعى وجود دارد، جامعه به زمامدار و اداره كننده نيازمند است امّا حقّ زمامدارى و تصدّى حكومت از آن كيست؟

در اعتقاد شيعه، مسأله «ولايت فقيه» به عنوان تداوم ولايت و امامان معصومان (ع) مطرح شده است. در زمان غيبت، فقها كه آگاه به احكام الهى هستند؛ از طرف امام معصوم به چنين سمتى منصوب شده‌اند.

15) پيشينه تاريخى ولايت فقيه‌

از وقتى كه فقه شيعه گردآورى شده‌[1] بحث ولايت فقيه، توسط فقهاى شيعه در مناسبتهاى گوناگون و ابواب مختلف، از جمله: كتاب جهاد، كتاب امر به معروف و نهى از منكر، كتاب حدود و قصاص و غيره مطرح گرديده است در اينجا فقط به برخى از فقهايى كه در آثار خود بحث ولايت را مطرح ساخته‌اند اشاره مى‌كنيم.

شيخ‌مفيد[2] (م. 413)، شيخ‌طوسى‌[3] (م. 460)، حمزه‌بن عبدالعزيز مشهور به سلّار ديلمى‌[4] (م. 469)، علّامه حلّى‌[5] (م. 771)، شهيد اوّل‌[6] (م. 786)، جمال‌الدين‌احمد ابن‌فهد حلّى‌[7] (م. 841)، محقق كركى‌[8] (م. 940)، مقدس اردبيلى‌[9] (م. 930)، شهيد ثانى‌[10] (م. 965)، جوادبن محمد حسينى‌عاملى‌[11]

[1] - محمد هادى معرفت، ولايت فقيه، ص 1.

[2] - ر. ك. به: المقنعة، صص 810 و 811.

[3] - النهايه، صص 300 و 301.

[4] - المراسم العلوية، صص 263 و 264 و الجوامع الفقهية، ص 596.

[5] - قواعد الاحكام، باب جهاد.

[6] - الدروس، ص 165.

[7] - المهذب البارع، ج 2، ص 328.

[8] - وسايل المحقق الثانى، رسالة صلاة الجمعة، ج 1، ص 142.

[9] - مجمع الفائده، ج 4، ص 205.

[10] - مسالك الافهام، ج 1، صص 48 و 54.

[11] - مفتاح الكرامة، ج 10، ص 21.