امكانات كيفى و معنوى:

براى كارآمدى يك نظام علاوه بر امكانات مادى و طبيعى و نبودن موانع، مجموعه‌اى از امكانات كيفى و معنوى نيز مورد نياز است. اين گونه امكانات طيف وسيعى را شامل مى‌شود نظير: ايمان و مبانى انديشه‌اى (جهان‌بينى و نظام ارزشى و ايدئولوژى صحيح)، مشروعيت، ساختار حقوقى صحيح و متناسب (قانون اساسى، قوانين عادى، مقررات و ...)، ساختار سياسى و مديريتى هماهنگ و كارآمد، نيروى انسانى متعهد و متخصص، نظارت و كنترل، بسترهاى مناسب سياسى، اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى داخلى و خارجى، اراده و عزم ملى، ... و بالاخره مقوله زمان و زمان‌بندى از مهم‌ترين امكاناتى كه براى تحقق هر هدفى مورد نياز است.[1] زيرا در تحقق كامل برخى اهداف (نظير تحولات عميق فرهنگى و پيشرفت همه جانبه) علاوه بر وجود امكانات و فقدان موانع، گذشت چندين دهه و حتى تحول نسلى، با كار مستمر، تحمل سختى‌ها و مديريت صحيح لازم است.

هر نظام سياسى اجتماعى تازه تأسيسى علاوه بر نيازمندى به بنيانهاى قوى تئوريك و برنامه‌هاى عملياتى كارآمد و قابل اجرا، امكانات متعدد، فقدان موانع و شرايط مساعد داخلى و بين المللى، نيازمند زمان كافى براى تحقق ايده آل‌هاى خود مى‌باشد به عنوان مثال آنچه امروزه به نام مدرنيته غربى مى‌شناسيم حاصل نزديك به پانصد سال فراز و فرود و كش و قوس مربوط به آن مى‌باشد. هر چند تجربه تاريخى نشان داده است كه با وجود گذر چند صدساله و استفاده از تجارب مديريتى، آزمون و خطاهاى بسيار،

[1]. محمد باقر حشمت زاده، آثار و نتايج انقلاب اسلامى ايران، تهران: مؤسسه فرهنگى دانش و انديشه معاصر.