فرهنگى، نوع ايدئولوژى انقلابى و نيز مجموعه خصوصيات و اقدامات پيشين حكومت.[1]

چهار. رهبرى و نهادهاى بسيج‌گر

چنانچه سه عامل نارضايتى، ايدئولوژى جايگزين و روحيه انقلابى در سطح جامعه و مردم پديدار گردد، اما رهبرى و نهادهاى بسيج‌گر وجود نداشته باشد، انقلاب به پيروزى نخواهد رسيد. بنابراين پيروزى انقلاب نيازمند رهبرى است تا بتواند با استفاده از نارضايتى‌هاى موجود و ايدئولوژى جايگزين، انقلاب را به پيش برد. ازاين‌رو، هرگاه رهبر و يا نهادهاى بسيج‌گر جامعه بتوانند به فعال‌سازى نارضايتى‌ها، مطرح كردن ايدئولوژى جايگزين، هدايت روحيه انقلابى و مديريت حركت انقلابى بپردازند، براندازى نظام حاكم محقق خواهد شد.

انقلاب ممكن است داراى رهبرى واحد باشد (مانند رهبرى امام خمينى)، يا اينكه به صورت مشترك انجام پذيرد و يا آنكه در هر مرحله، فرد خاصى رهبرى آن را برعهده داشته باشد. براى مثال، در ميان رهبران انقلاب فرانسه نام سه نفر (ميرابو، دانتون و روبسپير) به چشم مى‌خورد.[2] اصولًا يكى از ويژگى‌هاى انقلاب اسلامى كه با انقلاب‌هاى معروف جهان متفاوت به نظر مى‌رسد، رهبرى واحد در سه مرحله پيدايى، پويايى و پايايى انقلاب است. اين تمركز رهبرى در انقلاب‌هايى چون انقلاب فرانسه و شوروى سابق كمتر ديده مى‌شود.

چكيده‌

1. انقلاب از نظر واژگانى به‌معناى تغيير شكل و از نظر سياسى- اجتماعى به‌معناى دگرگونى در ساختار سياسى و اجتماعى جامعه است.

2. انقلاب‌ها بر دوگونه سياسى و اجتماعى‌اند. انقلاب سياسى تغيير ساختار سياسى بدون تغيير ساختار اجتماعى است؛ حال‌آنكه انقلاب اجتماعى تغيير ساختارهاى سياسى، اقتصادى و اجتماعى جامعه است.

3. درباره چيستى انقلاب، برخى آن را براساس نيّات انقلابيون، برخى برپايه پيامدهاى‌

[1]. همان، ص 25.

[2]. همان، ص 27.