سه. جبهه ملى ايران‌

جبهه ملى كه يكى از احزاب تاريخ سياسى اخير ايران است، از چند حزب كوچك‌تر تشكيل شده بود: حزب ايران، حزب پان‌ايرانيسم، حزب مردم ايران و نيروى سوم. وجه اشتراك اين احزاب در ترجيح ايرانى بودن بر اسلامى بودن، جدا دانستن دين از سياست و عملكرد غيرمذهبى بوده است. اين جبهه در آبان 1328 ازسوى شمارى از ملى‌گرايان ايرانى در شرايط خاص سياسى دهه بيست با هدف رهانيدن ايران از سيطره انگليس تأسيس شد.

ملى‌گراها درحالى‌كه با حضور انگليس در ايران مخالف بودند و هدف اعلام‌شده آنها مخالفت با نفوذ انگليس در ايران و ملى كردن صنعت نفت كشور بود، به آمريكايى‌ها روى‌خوش نشان مى‌دادند و خواستار گسترش رابطه با آنها بودند. جبهه ملى در سال‌هاى نزديك به شروع انقلاب اسلامى فعاليتى نداشت، اما بار ديگر در سال 1356 به‌دنبال اعلام فضاى باز سياسى ازجانب حكومت شاه- كه در ارتباط با سياست حقوق بشر كارتر انجام پذيرفته بود- به فعاليت پرداخت، اما همچون گذشته رشد نكرد؛ چراكه رهبرى پرجاذبه امام خمينى (قدس سره) موجب شده بود كه علاقه‌مندان به فعاليت‌هاى سياسى، بدان گرايش نيابند.

در جريان انقلاب اسلامى، جبهه ملى با تكيه بر قانون اساسى مشروطيت و تأكيد بر اينكه شاه بايد سلطنت كند نه حكومت، نشان داد كه به موفقيت انقلاب اسلامى و آرمان‌هاى آن باور ندارد. آنها در آن اوضاع به‌گونه‌اى افراطى كوشيدند تا نظر قدرتمندان خارجى به‌ويژه آمريكا را به خود جلب كنند تا مقدمات حاكميت خود را فراهم آورند. اين در حالى بود كه رهبر انقلاب آشكارا ستيز خود را با بيگانگان اعلام داشته بود؛ چراكه مسبب بسيارى از مشكلات مردم ايران را قدرت‌هاى خارجى به‌ويژه آمريكا و حمايت آنها از شاه مى‌دانست.

جبهه ملى در آستانه پيروزى انقلاب اسلامى اوضاع را براى قرار گرفتن در رأس قدرت، مناسب ارزيابى كرد، ازاين‌رو يكى از رهبران اين جبهه، يعنى شاهپور بختيار نخست‌وزير حكومت شاهنشاهى شد. پذيرفتن اين منصب در لحظات پايانى حكومت شاه، مورد مخالفت امام خمينى (قدس سره) و مردم انقلابى ايران قرار گرفت و موجب رسوايى و افشاى اين جبهه در نزد مردم شد. با افشاى اسناد جاسوسى و آشكار شدن وابستگى بسيارى از رهبران جبهه ملى در